ABŞ-ın Türkiyə-Rusiya yaxınlaşmasından narahat olduğu üçün Ankaranı cəzalandırmaq istədiyi barədə şərhlər var.

Qatılmıram.

ABŞ bölgədə apardığı siyasətin Türkiyəni Rusiya ilə yaxınlaşmaq məcburiyyəti qarşısında qoyacağını anlamayacaq qədər bəsirətsiz deyil. Təbii ki, anlayır. Bəs, anladığı halda niyə belə edir? Səbəb sadədir: Vaşinqton Türkiyə-Rusiya işbirliyinin onun maraqlarına hansısa ciddi təhdid yarada biləcək nəticələr doğuracağına inanmır. Bu hesablamanın doğru və ya yanlış olduğunu mən deyə bilmərəm, bunu zaman göstərəcək. Lakin fakt odur ki, Türkiyə ABŞ üçün «soyuq müharibə» dövründəki strateji önəmini xeyli itirib. 2003-cü il 1 mart tarixli TBMM qərarı Türkiyənin rəsmən ABŞ-la müttəfiqlikdən imtina etməsi anlamına gəlirdi və o qərardan sonra Vaşinqton tədricən Türkiyə ağırlıqlı bölgə siyasətindən vaz keçməyə, Türkiyənin maraqlarına açıq etinasızlıq, bəzən isə hörmətsizlik nümayiş etdirməyə başladı.

ABŞ-ın addımlarından hiss olunur ki, o, Türkiyəni itirməyin bütün mümkün neqativ nəticələrini gözə alıb və itirəcəklərini kompensasiya etmək üçün tədbirlər də görüb. Türkiyə ABŞ-ı «İncirlik»dən çıxara bilər, amma bu, problem deyil, əgər ehtiyac duyarsa, ABŞ sərhədin o biri tərəfində - İraqda bu tip böyük aviabaza yarada bilər. (Həm İraqda, həm də Suriyada ABŞ-ın kiçik bazaları var.) Əslində Qatardakı böyük aviabaza ABŞ-ın Yaxın Şərq regionundakı ehtiyaclarını ödəyir, yenisinə bəlkə də ehtiyac duymayacaqlar. Ehtiyac duysalar, Türkiyədən azacıq o yanda Gürcüstan variantı da var, dünəndən hazırdır ki, ABŞ gəlsin orada hərbi baza yaratsın. (Bu istiqamətdə işlər gedir.)

Bəzən deyilir ki, Türkiyə ABŞ-ı «İncirlik»dən qovub, bazanı Rusiyanın istifadəsinə verər. Sırf ABŞ-ı qıcıqlandırmaq naminə bunu etmək olar, amma məsələ burasındadır ki, Rusiyanın da «İncirlik»ə, yaxud Türkiyə ərazisində başqa bir baza qurmağa strateji baxımdan ehtiyacı yoxdur. Rusiyanın Ermənistanda, Gürcüstanda (Abxaziya, C.Osetiya), Ukraynada (Krım) və Suriyada hərbi bazaları mövcuddur və bunlar hələlik Qafqaz, Yaxın Şərq, Qara dəniz regionlarında Rusiyanın maraqlarını təmin etmək baxımından yetərlidir.

Türkiyənin digər «kozır» kartı boğazlar hesab edilir. Boğazların şübhəsiz ki, strateji önəmi böyükdür, amma onların hüquqi rejimi beynəlxalq anlaşma ilə (Montrö Konvensiyası) tənzimlənir və ABŞ gəmiləri də məhz bu sənəd əsasında boğazlardan yararlanır, yəni Türkiyənin burada ABŞ-a verdiyi xüsusi imtiyaz yoxdur.

Türkiyə Qara dəniz ölkəsi olaraq NATO və ABŞ üçün önəmlidir, lakin NATO-nun yeni strategiyası çərçivəsində Qara dənizdə də rollar dəyişir. Burada ittifaqın əsas dayaq nöqtəsi kimi Rumıniya seçilib. Artıq Rumıniyada daimi dislokasiya olunacaq NATO briqadası formalaşdırılıb, bu briqadanın yer, hava və dəniz komponentləri yaradılıb. Üstəlik, Qara dənizdə ABŞ-ın Ukrayna kimi sadiq tərəfdaşı da var və dünəndən hazırdır ki, ABŞ gəlsin orada hərbi baza yaratsın. (Bu istiqamətdə işlər gedir.)

Yəni, çox uzatmadan deyim ki, ABŞ «mənim Türkiyəyə yox, Türkiyənin mənə ehtiyacı var» havasındadır. Bu hesablamanın nə qədər doğru və ya yanlış olduğunu zaman göstərəcək. Söhbət ondan getmir ki, Türkiyə ABŞ üçün əhəmiyyətsiz bir ölkəyə çevrilib. Təbii ki, belə deyil. Sadəcə, ABŞ seçimi Türkiyənin öhdəsinə buraxıb və hər iki varianta da hazır görünür.

İstənilən halda, ABŞ-Türkiyə münasibətlərinin pozulması Azərbaycanın maraqlarına uyğun deyil.