vaxtlı-vaxtında oxuyun! Çərşənbə, 12 mart 2025
1 ABŞ dolları 1 USD = 1.7 AZN
1 Avro 1 EUR = 1.6977 AZN
1 Rusiya rublu 1 RUB = 0.0272 AZN
1 İngiltərə funt sterlinqi 1 GBP = 1.9671 AZN
1 Türkiyə lirəsi 1 TRY = 0.0914 AZN
Şeyx Məhəmməd Xiyabani (1880 - 1920)

«Vaxt bizi getməli olduğumuz yerə istiqamətləndirir»

Şeyx Məhəmməd Xiyabani (1880 - 1920)
DÜNYA  
21:59 | 17 fevral 2025 | Bazar ertəsi Məqaləyə 158 dəfə baxılıb Şriftin ölçüsü Xəbərin şriftini kiçilt Xəbərin şriftini böyüt

Kibermüharibə – yeni dalğa

İsrail superkompüter vasitəsilə rəqəmsal savaşa hazırlaşır?

CAVİD

MÖVZU İLƏ ƏLAQƏLİ

İsrail hərbi üstünlüyünü daha da möhkəmləndirmək və süni intellektlə işləyən texnologiyalarla gələcəyin müharibələrini aparmaq üçün nəhəng superkompüter qurur. ABŞ-da yerləşən Hewlett-Packard (HP) tərəfindən hazırlanacaq bu sistem bölgə ölkələri üçün ciddi təhlükə yaradaraq İsrailin kəşfiyyat və hərbi imkanlarını daha yüksək səviyyəyə qaldıracaq.

İsrail işğal olunmuş “Hizbullah” və “HƏMAS” terror təşkilatlarına qarşı hərbi əməliyyatlarını daha mükəmməl etmək üçün superkompüter texnologiyasına böyük sərmayə qoyur. Bu süni intellektlə dəstəklənən sistem böyük məlumatları təhlil edərək döyüş meydanında əməliyyatları idarə etmək, kəşfiyyat məlumatlarının toplanması proseslərini sürətləndirmək və düşmən hərəkətlərini proqnozlaşdırmaq məqsədi daşıyır.

HP tərəfindən inşa ediləcək superkompüter İsrail ordusunun milli təhlükəsizlik infrastrukturunun təməl daşı olacaq. Lakin layihənin infrastrukturunun qurulması üçün tenderin özəl şirkətə verilməsi hətta İsrail daxilində də mübahisələrə səbəb olub. İsrailin dövlət müdafiə sənayesi korporasiyası Rafael təhlükəsizlik riskləri barədə xəbərdarlıq edərək, layihənin ona verilməli olduğunu müdafiə edib.

İsrail müdafiə sənayesi rəsmisi mövzu ilə bağlı bunları deyib: “Özəl şirkətlər dövlətin nəzarətində olan hərbi sənayedə olduğu kimi təhlükəsizlik infrastrukturuna malik deyil. Belə firmalar gələcəkdə digər ölkələrdən layihələr aldıqda İsrailin həssas hərbi məlumatlarını riskə ata bilər”.

Lakin İsrail ordusu və HP daha sürətli irəliləmək üçün bürokratik maneələri aşmaq üçün özəl firma seçdi.

 

Superkompüterin əsas məqsədi nədir?

 

İsrail son beş ildə bu layihəyə böyük büdcələr ayırır. Yeni sistemin müdafiə, akademik tədqiqat və özəl texnologiya şirkətləri tərəfindən istifadə ediləcəyi bildirilir. Bununla belə, əsas diqqət hərbi kəşfiyyata və süni intellektə əsaslanan döyüş idarəçiliyinə veriləcək.

Sistem on minlərlə prosessordan ibarət yüksək tutumlu şəbəkə üzərindən böyük verilənlərin təhlilini həyata keçirə biləcək. Bu kompüterlə İsrail döyüş meydanında pilotsuz uçan aparat əməliyyatlarını idarə etməyi, hədəf aşkarlama proseslərini sürətləndirməyi və düşmənin hərəkətlərini əvvəlcədən proqnozlaşdıraraq hücumları daha “effektiv” etməyi hədəfləyir.

Bu inkişaf İsrailin döyüş texnologiyalarını tamamilə rəqəmsallaşdıraraq hərbi əməliyyatlarını süni intellekt dəstəkli sistemlərlə həyata keçirməyə hazırlaşdığını göstərir.

İsrailin bu cür qabaqcıl texnoloji sistemlərə sahib olması Yaxın Şərqdəki asimmetrik müharibə balansını daha da poza bilər. Yeni superkompüter İran və digər regional güclər üçün ciddi təhlükə yaradaraq kibermüharibə imkanlarını artıra bilər.

İsrailin süni intellektlə işləyən hədəfləmə sistemləri, xüsusən də müharibələrdə mülki əhalinin itkilərinin qarşısını almaq əvəzinə hücumları daha ölümcül etmək üçün istifadə edilə bilər. İsrailin “HƏMAS” terrorçularına qarşı süni intellekt dəstəkli sistemlərdən istifadə etdiyi artıq məlumdur. Aydın görünür ki, yeni superkompüter bu hücumları daha da “effektiv” və “avtomatik” etmək üçün istifadə olunacaq.

Bundan əlavə, İsrail kvant kompüter texnologiyasına sərmayə qoyaraq kibermüharibə imkanlarını bir addım irəli aparmağı hədəfləyir. Kvant kompüterləri düşmənlərin şifrələmə sistemlərini saniyələr ərzində sındıra, hərbi əlaqəni kəsə və kəşfiyyat əməliyyatlarında İsrailin əlini gücləndirə biləcək.

Region ölkələrinin İsrailin texnoloji üstünlük axtarışına qarşı necə strategiya hazırlayacağı böyük sual işarəsidir. Ancaq aydın olan odur ki, bu cür layihələr nəinki İsrailin təhlükəsizliyini artıracaq, həm də Yaxın Şərqdəki müharibələri daha mürəkkəb, daha rəqəmsal və daha dağıdıcı edəcək.