Dünya Səhiyyə Təşkilatının (DST) sözçüsü Marqaret Harris, Meymun çiçəyi ilə mübarizədə kütləvi peyvənd əvəzinə virusun yoluxduğu bölgələrdə “məqsədli peyvənd” edilməli olduğunu və virusun yayılmasını dayandırmağın daha asan olduğunu bildirib. “Belə bir vəziyyətlə üzləşdiyimizdən narahat olmaq lazım deyil”, – deyib.

Harris, qlobal araşdırma altında olan və DST-nin keçən həftə yayılmasını “beynəlxalq narahatlıq doğuran ictimai sağlamlıq fövqəladə halı” olaraq elan edən Meymun çiçəyi virusu ilə bağlı dəyərləndirmələr edib.

Virusun sürətlə yayılmasının dünya gündəmində olduğunu qeyd edən Harris, Meymun çiçəyi virusunun “1-ci sinif və 2-ci sinif” olmaqla iki genetik növü olduğunu qeyd edib.

***

Keçən il ortaya çıxan yeni virus növü olan "Sinif 1b" ilə bağlı narahatlığını dilə gətirən Harris, “Bu, çox tez yayıldığı və xüsusilə uşaqlar arasında ölüm nisbətinin çox yüksək olduğu üçün narahat olduğumuz tipdir. Nədir? Bizi çox narahat edən budur ki, bu il çox sürətlə yayılan virus digər ölkələrə də keçib. Konqo Demokratik Respublikasından sonra daha əvvəl heç vaxt bir yoluxma qeydə alınmayan Burundi, Ruanda, Uqanda və Keniyaya da yayılıb”, – deyib.

Meymun çiçəyi virusunun yeni növü olan “Clade 1b” səbəbiylə xəstəliklə əlaqəli ölüm nisbətlərinin daha yüksək olduğunu ifadə edən Harris, “(ölüm nisbəti) yüzdə 3-ə yaxındır və uşaqlar kimi həssas qruplarda daha yüksəkdir. Xüsusilə münaqişə zəminində məcburi köçkün olan azyaşlı uşaqlara təsirindən narahatıq. İmmun sistemi çox da güclü olmayan bu insanlar qida çatışmazlığından əziyyət çəkdikləri üçün çox təhlükəli vəziyyətdədirlər”, – deyib.

Harris, çiçək və HİV-ə yoluxmuş şəxslərin Meymun çiçəyi virusuna daha çox yoluxduğuna diqqət çəkərək, bu insanların ölüm riskinin daha yüksək olduğunu söyləyib.

Meymun çiçəyi virusunun spesifik müalicəsinin olmadığını qeyd edən Harris, virusa qalib gələ biləcək antiviral dərmanın olmadığını, lakin simptomatik müalicənin təsirli olduğunu bildirib.

Harris xəstəliyə yoluxan insanların dərilərində səpgilər olduğunu xatırladaraq, digər infeksiyaların qarşısını almaq üçün insanların müalicəyə ehtiyacı olduğunu bildirib.

Meymun çiçəyinə yoluxanların hərarətinin yüksələcəyini xatırladan Harris, qızdırma salan və ağrı kəsici dərmanlara ehtiyac duyacaqlarını ifadə edərək, xəstələrin bu müddət ərzində müalicə alması və özlərini təcrid edə bilmələrinin çox vacib olduğunu vurğuladı.

***

Harris qeyd edib ki, çiçək xəstəliyinə qarşı hazırlanmış peyvəndlər Meymun çiçəyinə qarşı təsirlidir: “Meymun çiçəyi virusu olduğu bilinən biri ilə təmasda olanların bu təmasdan sonra 4 gün ərzində bu peyvəndləri alması tövsiyə olunur. Peyvənd edilməli olan digər qrup isə epidemiyanın baş verdiyi bölgənin səhiyyə işçiləridir. Həmçinin, daha çox risk altında olanlara kütləvi peyvənd edilməsi tövsiyə edilmir.  Bu, virusun yoluxduğu yerlərdə məqsədyönlü peyvənd etmək lazımdır. Buna görə də Şimali Avropa, ABŞ və Yaponiyanın yaxşı qaynaqları var və biz hasilatı artırmaq, eləcə də bu ehtiyatları lazım olan yerə çatdırmaq üçün çalışırıq. Kimin xəstə olduğunu bildiyiniz və yaxşı əlaqə izləmə və izolyasiya tədbirlərinə sahib olduğunuz müddətcə, onu çox asanlıqla dayandırmaq olar. Pandemiyaya ehtiyac yoxdur. Kimin xəstə olduğunu dəqiq bilmək üçün çox yaxşı nəzarət lazımdır”.

Meymun çiçəyi virusunun vəziyyətini izləmək üçün yaxşı laboratoriya diaqnostikasına ehtiyac olduğunu deyən Harris, bu xəstəliyə qarşı mübarizədə cəmiyyətlərin iştirakının vacibliyinə diqqət çəkib.

Peyvənddən əlavə, Harris sadə ictimai sağlamlıq tədbirlərinə diqqət çəkdi və deyi ki, xəstələr və təmaslar təqib olunarsa, virus tədricən aradan qaldırıla bilər.

“İnsanların “Covid-19” kimi bir vəziyyətlə üzləşdiyimizi düşünərək narahat olmağa ehtiyac yoxdur. Bu, çox fərqli bir virusdur, fərqli şəkildə yayılır. “Covid-19” hava yolu ilə ötürülür. Meymun çiçəyi əsasən çox yaxın fiziki yolla yayılır. Buna görə də, fiziki təmasla bağlı araşdırmalar, havada yayılan bir şeyi dayandırmaqdansa, hər şeyi dayandırmaq daha asandır. Meymun çiçəyi virusu pandemiyanın qarşısını almaq üçün beynəlxalq əhəmiyyətli ictimai səhiyyə fövqəladə vəziyyəti elan edilib”.

Pakistan və İsveçin Meymun çiçəyi hadisələri haqqında məlumat verdiyini ifadə edən Harris, bu iki ölkənin yoluxmaların aşkarlanması və tez bir zamanda bildirilməsinin vacibliyinə diqqət çəkib.

Harris bildirib ki, ölkələrin Meymun çiçəyi virusunun vəziyyəti və hadisələri ilə bağlı hesabatlarında “şəffaflıq” bu sahədə mübarizəyə töhfə verəcək.

Meymun çiçəyi nədir?

DST-nin məlumatına görə, Meymun çiçəyi virusu Poxviridae virus ailəsinə və Orthopoxvirus cinsinə aid olan viral xəstəlikdir.

Xəstəliyin ümumi simptomları arasında yüksək hərarət, baş, bel və əzələ ağrıları, şişkin limfa düyünləri, yorğunluq, üşütmə və dəridə suçiçəyi kimi qabarcıqlar var.

Meymun çiçəyi virusu siçan və dələ kimi gəmiricilərdən və ya yoluxmuş şəxslərdən ötürülür.

Virusun törətdiyi bədən səpgilərinə toxunmaq, bu səpgilərlə çirklənmiş paltar, dəsmal və bənzər əşyalardan istifadə etmək, bədən mayeləri ilə təmasda olmaq infeksiyanın ən mühüm səbəblərindəndir.

***

Müxtəlif ölkələrin səhiyyə qurumlarının paylaşdığı məlumata görə, çiçək xəstəliyinə qarşı istifadə edilən peyvəndlərin Meymun çiçəyi virusuna qarşı da təsirli qorunma təmin edə bildiyi bildirilir.

ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin internet saytında “JYNNEOS” peyvəndinin Meymun çiçəyi riskini azaltmaqda təsirli olduğu bildirilir. Ən təsirli üsul olaraq, 28 gün ara ilə iki doza qəbul etmək tövsiyə olunur.

Avropa Birliyi (AB) Komissiyasının internet saytında “MVA-BN” və ya “Modified Peyvəndi Ankara-Bavariya Nordic”in AB və Böyük Britaniyada təsdiqlənmiş yeganə Meymun çiçəyi peyvəndi olduğu bildirilir. Bu peyvəndin ABŞ və İsveçrədə JYNNEOS, Kanadada isə IMVAMUNE adı ilə satışa çıxarıldığı bildirilir. Peyvənddən 18 yaşdan yuxarı insanlar üçün istifadə edilə bilər.

Avstraliya Səhiyyə Nazirliyinin saytında JYNNEOS və ACAM2000 peyvəndlərinin Meymun çiçəyi xəstəliyinə qarşı istifadə oluna biləcəyi bildirilir. Bildirilir ki, ACAM2000 12 aydan kiçik körpələrdə istifadə üçün məsləhət deyil.

Avqustun 9-da peyvənd istehsalçılarına etdiyi çağırışda DST fövqəladə hallarda istifadə siyahısı üçün prosesə başlanıldığını elan etdi. Təşkilat həmçinin iki peyvəndin Fövqəladə İstifadə Siyahısına görə qiymətləndirildiyini açıqlayıb.