Yaxın 10 ildə dünya necə dəyişəcək? Qlobal güclər, texnologiya və ətraf mühitdəki dəyişikliklərlə formalaşacaq yeni dünya nizamı bəşəriyyət üçün nə deməkdir? Gələcəkdə bizi gözləyən əsas təhlükələr hansılardır? 357 beynəlxalq strateq və ekspertin proqnozları qorxulu gələcəyə işarə edir... Bəs bu təhlükələr doğrudanmı qaçılmazdır?

Dünya getdikcə daha mürəkkəb qlobal problemlərlə üzləşir. Bu problemlər həm təbii mühiti, həm də siyasi və iqtisadi strukturları təhdid edir. Alimlər, strateqlər və ekspertlər bu təhlükələrin gələcəkdə necə formalaşacağı ilə bağlı müxtəlif proqnozlar verirlər.

Bu proqnozların bəziləri bəşəriyyətin üzləşdiyi riskləri daha aydın göstərir, digərləri isə gələcək imkanların qeyri-müəyyənliyini vurğulayır. Ancaq bütün bu proqnozların ortaq bir cəhəti var. Gələcək dünya bugünkündən çox fərqli bir forma alacaq və bu dəyişikliklər hamımıza birbaşa təsir edəcək.

Bu kontekstdə Atlantik Şurasının “Qlobal Uzaqgörmə” sorğusu ekspertlərin gələcək dünya nizamı ilə bağlı fikirlərini əks etdirən mühüm sorğu təqdim edib. Sorğuda iştirak edən 357 beynəlxalq strateq və ekspert yaxın 10 ildə qarşılaşa biləcəyimiz qlobal təhlükələrlə bağlı qiymətləndirmələr aparıb.

Bu proqnozlar dünyanın gələcəyi ilə bağlı mənzərənin nə qədər pessimist olduğunu və hansı hadisələrin bəşəriyyət üçün ən böyük risklər yaratdığını ortaya qoyub.

Atlantik Şura 1961-ci ildə əsası qoyulmuş və qlobal təhlükəsizlik, iqtisadiyyat və beynəlxalq münasibətlər üzrə tədqiqatlar aparan nüfuzlu beyin mərkəzidir. Baş qərargahı Vaşinqtonda yerləşən təşkilat NATO və transatlantik münasibətlərə xüsusi diqqət yetirməklə, dünyada müxtəlif qlobal problemlər üzrə siyasi tövsiyələr hazırlayır. Onun məqsədi hökumətlər, biznes liderləri, alimlər və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə əməkdaşlıq edərək beynəlxalq təhlükəsizlik və iqtisadi problemlərə həll yolları hazırlamaqdır. Şura, həmçinin qlobal problemlərə dair hesabatlar dərc etməklə, forumlar təşkil etməklə və dünyanın hər yerindən ekspertlərdən rəy almaqla beynəlxalq siyasət müzakirələrinə töhfə verir.

***

Beynəlxalq münasibətlər sahəsində ekspertlər böyük dünya müharibəsinin qaçılmaz olmasından ciddi narahatdırlar. Son sorğulara görə, ABŞ, Çin və Rusiya kimi qlobal güclərin iştirak edəcəyi Üçüncü Dünya müharibəsinin 2035-ci ilə qədər başlayacağı geniş proqnozlaşdırılır.

Sorğuda iştirak edən ekspertlərin 40,5 faizi 2035-ci ilə qədər böyük dövlətlərin iştirak etdiyi dünya müharibəsinin başlayacağına əmindir. Bu müharibənin nüvə silahları və kosmik müharibə kimi texnoloji irəliləyişləri də əhatə edəcəyinə inanılır.

Bu proqnozların arxasında duran ən parlaq nümunələrdən biri prezident Donald Trampın 2019-cu ildə ABŞ Kosmik Qüvvələrini yaratmasıdır. Kosmik Qüvvələrin missiyası bəyan edir ki, o, Amerikanın və onun müttəfiqlərinin kosmosda ABŞ-ın təhlükəsizliyini təmin etməkdir.

***

Sorğu həmçinin yeni qlobal ittifaqların yaranma ehtimalını gündəmə gətirib. Təxminən 47,4 faiz Çinin Rusiya, İran və Şimali Koreya ilə yeni ittifaq quracağına inanır. Bu ittifaq böyük dünya gücləri arasında gələcək münaqişələri daha da çətinləşdirə bilər.

Bundan əlavə, siyasi strateqlər yaxın 10 ildə Ukrayna üçün vəziyyətin müsbət olmayacağını və ABŞ-ın həm iqtisadi, həm də diplomatik baxımdan zəifləyəcəyini bildirirlər. Həmçinin bütün dünyada demokratiya anlayışının tənəzzülə davam edəcəyi və bunun “demokratik böhrana” gətirib çıxaracağı proqnozlaşdırılır.

***

Yaxın Şərqdəki hadisələr də qlobal təhlükəsizlik üçün kritik əhəmiyyət kəsb edir. İsrail və Fələstin arasındakı münaqişənin yaxın 10 il ərzində çox dəyişəcəyi ehtimalı yoxdur.

Bununla belə, ekspertlərin 56 faizi İsrailin 2035-ci ilə qədər Səudiyyə Ərəbistanı ilə diplomatik münasibətləri normallaşdıracağını proqnozlaşdırır. Bu cür hadisələr Yaxın Şərqdə təhlükəsizlik və sabitliyi yenidən formalaşdıra bilər.

Bütün bunlardan başqa, 5,1 faiz artan maliyyə borclarının dünyanı iflic vəziyyətinə salacağını düşünür. Bundan əlavə, respondentlərin yalnız 1,7 faizi yeni epidemiyanın qlobal səviyyədə ən böyük böhran olacağına inanır.

***

2035-ci ilə qədər əksər strateqlər iqlim dəyişikliyini dünya üçün başqa bir böyük təhlükə olaraq görürlər. Atlantik Şurasının nəticələrinə görə, sorğuda iştirak edənlərin 62 faizi 2035-ci ilə qədər dünyanın daha pis vəziyyətdə olacağını düşünür.

Qlobal təhlükəsizlik və nüvə müharibəsi təhlükələri ilə bağlı narahatlıqlara baxmayaraq, bir çox ekspertlər hələ də iqlim dəyişikliyinə ən aktual qlobal problem kimi baxmağa davam edirlər. Respondentlərin 29,9 faizi iqlim dəyişikliyini növbəti 10 ildə ən böyük təhlükə olaraq görür ki, bu da qlobal müharibə ehtimalından yüksəkdir.

Son illərdə aparılan tədqiqatlar insan fəaliyyətinin qlobal istiləşmənin əsas hərəkətverici qüvvəsi olduğuna dair güclü konsensus yaradıb. İqlim müdafiəçiləri iddia edirlər ki, Kaliforniyada artan qasırğalar və kütləvi meşə yanğınları kimi fəlakətlər hava şəraitinin dəyişməsinin nəticəsidir.

Sorğuda iştirak edən ekspertlərin böyük əksəriyyəti 2035-ci ilə qədər iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə daha geniş qlobal əməkdaşlığın olacağını proqnozlaşdırır.

***

Texnoloji inkişafın gələcək dünya nizamına da əhəmiyyətli təsirləri var. Xüsusilə süni intellekt və avtomatlaşdırma texnologiyalarının işçi qüvvəsinə böyük təsir göstərəcəyi gözlənilir.

Ekspertlərin 58 faizi süni intellektin qlobal işlərə müsbət təsir edəcəyinə inanır. Digər tərəfdən, süni intellekt və avtomatlaşdırmanın işçi qüvvəsini azaldacağı ilə bağlı narahatlıqlar da var.

Bütün bu tapıntılar göstərir ki, dünya üzrə ekspertlər həm müharibə, həm də iqlim dəyişikliyi kimi qlobal təhlükələrdən dərin narahatdırlar və gələcək proqnozlar kifayət qədər bədbindir.