“İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD) qlobal borc bazarlarının çətin bir perspektivlə üzləşdiyini və uzunmüddətli və dayanıqlı inkişafın maliyyələşdirilməsi üçün ortaya çıxan problemlərin öhdəsindən gəlməlidir”. Bu fikir OECD-in 2025-ci il üzrə Qlobal Borc Hesabatını dərc edilib.

Hesabatda bildirlir ki, 2022-ci ilə qədər aşağı faiz dərəcəsi dinamikası yerini 2024-cü ildə yüksək faizlər dövrünə verib.

Bununla belə, mərkəzi banklar faiz dərəcələrini azaltmağa başlasalar da, bir çox böyük ölkə bazarlarında istiqrazların gəlirliliyi yüksəlib, ölkə və korporativ borclar isə artıb.

İnvestisiya ehtiyaclarının hər zamankindən daha çox olduğu bir vaxtda daha yüksək xərclər və borcun birləşməsi gələcək borclanma qabiliyyətini məhdudlaşdırmaq riski yaradır.

Bəzi korporativ və inkişaf etməkdə olan bazar ixracatçıları bazara daxil olmaqda çətinlik çəkirlər və bu da vəsaitlərin səfərbər edilməsini çətinləşdirir.

Artan geosiyasi və makroiqtisadi qeyri-müəyyənliklərin fonunda borc bazarları uzunmüddətli və davamlı inkişafın maliyyələşdirilməsi üçün yaranan çətinliklərin öhdəsindən gəlməlidir.

***

Hesabata görə, hökumətlər və şirkətlər 2024-cü ilə qədər dünya bazarlarından 25 trilyon dollar borc alacaq. Bu məbləğ 2007-ci ildəki borclanma səviyyəsindən təxminən üç dəfə çoxdur.

Bu artım əsasən 2008-ci il maliyyə böhranının və “COVID-19” pandemiyasının təsirlərini əks etdirsə də, əsasən borc bazarları vasitəsilə maliyyələşdirilən böyük fiskal dəstək paketləri daha dərin iqtisadi tənəzzüllərin qarşısını almağa kömək etdi.

Beləliklə, şirkətlər daha çox istiqraz bazarlarına etibar etməyə başladıqca, 2024-cü ildə hökumət və korporativ istiqraz borcu qlobal miqyasda 100 trilyon dolları keçdi.

OECD ölkələrində dövlət istiqrazlarının buraxılışı 2023-cü ildəki 14 trilyon dollardan 2024-cü ildə 16 trilyon dollara çatıb. Bu məbləğin bu il 17 trilyon dollara yüksələrək rekord qıracağı gözlənilir.

İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə bazar borclanma səviyyəsi də kəskin şəkildə artıb. Bu ölkələrdə 2007-ci ildə bir trilyon dollar olan istiqraz emissiyası 2024-cü ildə üç trilyon dolları keçib.

İnkişaf etməkdə olan ölkələrin hazırkı borc səviyyələri də 2007-ci ildəki 4 trilyon dollardan 2024-cü ildə 12 trilyon dollara yüksəlib.

Mərkəzi banklar keçən il kəmiyyətcə sərtləşdirmə yolu ilə borc bazarlarından çəkilməyə davam etdilər.

OECD ölkələrində mərkəzi bankların daxili dövlət istiqrazlarına sahiblikləri 2021-ci ildə ümumi ödənilməmiş borcun 29 faizini təşkil etdiyi halda, bu nisbət 2024-cü ildə 19 faizə düşüb.

OECD-ə görə, geosiyasi gərginliklər və ticarət qeyri-müəyyənlikləri riskdən yayınmada dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, bu da bəzi beynəlxalq portfel axınlarını poza bilər.

Korporativ bazarlardakı şoklar ixracatçı, investor və portfel səviyyələrində yüksək konsentrasiya ilə güclənə bilər.

Bu kontekstdə, dövlət istiqrazları bazarlarında likvidlik yaxşılaşsa da, volatillik pandemiyadan əvvəlki səviyyədən yüksək olaraq qalır. Marketmeykerlər bazar likvidliyini dəstəkləsələr də, məhdud saxlama qabiliyyəti, xüsusən də artan bazar gərginliyi dövrlərində problemlər yarada bilər.