1945-ci ilin yayı. Xirosima və Naqasaki göydən yerə endi. Bombalar partladı, insanlar kül oldu. Bir imperiya diz çökdü.

Dünya susdu.

Amerika gəldi. Təhsil sistemi dəyişdi, siyasi quruluş yeniləndi. Hətta konstitusiyanı belə onlar yazdı.

Amma bir şey baş vermədi...

Yaponlar amerikanlaşmadı.

Bəs necə?

Bu sualı bir dostum soruşanda cavabı özüm də axtardım. Və tapdım.

Baxın, Yaponlar nə etdilər:

– İmperatoru rəsmi səlahiyyətlərdən azad etdilər, amma “xalqın simvolu” kimi qorudular.

– Şinto məbədlərini, Budda heykəllərini Amerikanın istəklərinə baxmayaraq yıxmadılar.

– Cüdo və Kendo kimi döyüş sənətlərini “idman” deyil, əxlaq dərsi kimi məktəblər dərsliklərinə və proqramlarına saldılar.

– Yapon dili, geyimi, düşüncə sistemi əsla qərbləşməyə təslim olmadı.

– Sonra 2000-lərdə “Cool Japan” adlı bir dövlət strategiyası ilə anime, musiqi, dizayn, moda, yemək – hər şeyi ixrac etdilər.

Yəni mədəniyyətlərini dünya səviyyəsində cazibəyə çevirdilər.

Bu sadəcə plan deyildi. Bu, bir xalqın öz ruhunu qorumaq üçün verdiyi səssiz mübarizə idi.

Mən indi nə zaman bir animasiya görəndə, bir suşi restoranına girəndə, ya da bir cüdo dərsi eşidəndə düşünürəm:

“Bunlar bombalardan sağ çıxan bir xalqın mədəni qisasıdır.”

Yaponlar torpaqlarını itirə bilərdi, amma kimliklərini satmadılar.

İndi onlar nəinki sağ qaldılar, hətta dünyanın ruhunu öz zərifliyi ilə fəth etdilər.

Bəzən müharibədə qalib gəlmək deyil, özünü itirməmək daha böyük qələbədir.

Və bəzən ən güclü silah – bir xalqın yaddaşı, dili və ruhudur.