Avropa Birliyi (AB), ABŞ Prezidenti Donald Trampın birlikdən idxal olunan mallara 30 faiz tarif tətbiq edəcəyi hədəsinə cavab olaraq, 72 milyard avro dəyərində ikinci əks-tarif siyahısını açıqlayıb.

Vaxt.az xəbər verir ki, Brüssel bu addımı müzakirələrin uğursuz nəticələnəcəyi təqdirdə icraya keçirməyi planlaşdırır. Tramp administrasiyasının polad və alüminium idxalına tətbiq etdiyi tariflərə cavab olaraq daha əvvəl qəbul edilmiş 21 milyard avroluq tarif paketinə əlavə olaraq yeni siyahı təqdim olunub. Yeni siyahı qüvvəyə minərsə, ümumi qarşı tədbirlərin dəyəri 93 milyard avroya çatacaq.

Siyahı “yumşaldılıb” – strateji balans niyə dəyişdi?

İlk mərhələdə nəzərdə tutulan 95 milyard avroluq tarif paketinin 72 milyarda endirilməsi AB-nin öz iqtisadi maraqlarına zərər vurmadan cavab verməyə çalışdığını göstərir. Brüssel bu addımı, həm qarşılıqlı zərbələrin qarşısını almaq, həm də danışıqlara qapını tam bağlamamaq məqsədilə atır.

Yeni siyahıda hansı sahələr var? Detallar tam açıqlanmasa da, avtomobil sənayesi, kənd təsərrüfatı məhsulları və yüksək texnologiyalı avadanlıqların daxil olduğu bildirilir. Sektorlar hədəf seçilərkən ABŞ iqtisadiyyatına təsiri maksimum, AB üçün isə minimum zərər prinsipinə əsaslanılıb.

Tariflərdən əlavə, Avropa Birliyi məcburiyyət əleyhinə alət (ing. Anti-Coercion Instrument – ACI) kimi yeni hüquqi mexanizmi də aktivləşdirməyi nəzərdən keçirir. Bu alət, ABŞ-ın iqtisadi təzyiqlərinə qarşı AB daxilində fəaliyyət göstərən Amerika şirkətlərinə qarşı əks-məhdudiyyətlər tətbiq etməyə imkan verir.

ACI-nin hüquqi qüvvəyə minməsi üçün 27 üzv dövlətdən azı 15-nin və ya əhalisinin ümumilikdə 65 faizini təmsil edən ölkələrin dəstəyi tələb olunur. Brüsseldəki mənbələrə görə, bu dəstək artıq formalaşmaq üzrədir.

Tramp tarif siqnalı verdi – dərman sektoru da gündəmdə

Donald Trampın avqustun 1-dən etibarən Meksika və Avropa Birliyindən idxal edilən mallara 30 faiz tarif tətbiq edəcəyi barədə təhdidi, təkcə polad və kənd təsərrüfatı deyil, həm də dərman sənayesi kimi yüksək dəyərli sektorlarda da əlavə tarif ehtimalını gündəmə gətirib.

AB bu səbəbdən ACI-nin təkcə gələcək tədbir deyil, eyni zamanda psixoloji və diplomatik rıçaq kimi istifadə olunmasına da üstünlük verir. Yəni Brüssel bu mexanizmi tətbiq etməklə, Trampı danışıqlara qayıtmağa məcbur etmək niyyətindədir.

Brüsseldən son mesaj: “Biz danışıqlara hələ də açığıq”

Bütün bunlara baxmayaraq, AB rəsmiləri bəyan edirlər ki, dialoq imkanları hələ tükənməyib. Avropa Komissiyasının yüksək rütbəli rəsmiləri “razılaşma hələ mümkündür” açıqlaması ilə Vaşinqtonla danışıqların davam etdiyini bildirirlər. Lakin sənədli cavab planı hazır vəziyyətdə saxlanılır.

ABŞ–AB arasında proteksionizmə qarşı mübarizə zəifləyir

AB ilə ABŞ arasında 1945-ci ildən bəri mövcud olan “liberal ticarət münasibətləri” son illərdə proteksionizm dalğası ilə sarsılıb. Tramp administrasiyası dövründə başlayan bu gedişat, post-pandemiya dövründə Çin ilə olan texnoloji müharibənin Avropaya da yayılması ilə daha da dərinləşib. Brüssel bu prosesə “iqtisadi NATO” kimi birgə cavab” ideyasını irəli sürsə də, Vaşinqton hələlik birtərəfli mövqeyini qoruyur.

Tarif təhdidinin 2024-cü il prezident seçkiləri öncəsindəki siyasi şou olması da ehtimal daxilindədir. Tramp bu bəyanatlarla, daxildə iqtisadi təhlükəsizlik və milli sənayenin müdafiəsi arqumentini gücləndirmək, həm də seçki bazasına “AB-yə qarşı sərt” imici təqdim etmək istəyir. Bu isə Brüsselin planlaşdırma çərçivəsini qeyri-müəyyənləşdirir.

Təsir altındakı sektorlar – dərman, avtomobil, kənd təsərrüfatı

Trampın təhdid etdiyi tariflər, əsasən AB-nin dərman sənayesi (Almaniya və Belçika), avtomobil istehsalı (Almaniya, Fransa, İtaliya), kənd təsərrüfatı və qida sektoru (Hollandiya, İspaniya, Polşa) kimi sahələrə yönəlib. Bu isə birbaşa məşğulluğa və daxili istehsala təsir edəcək və AB daxilində ictimai təzyiqləri artıracaq.

AB, bu təhdidlər fonunda Dünya Ticarət Təşkilatını (DTT) yenidən prosesə cəlb etməyə çalışır, lakin ABŞ uzun müddətdir DTT-nin qərarlarına etinasız yanaşır. 2020-ci ildən bəri ABŞ DTT-dəki arbitraj mexanizmini bloklayır. Bu, AB-nin hüquqi çərçivədə cavab imkanlarını məhdudlaşdırır.

AB-nin ABŞ-a qarşı tarif cavabında Çinin də dolayısı ilə mövqeyi ön plana çıxır. Çünki əgər AB və Çin bu məsələdə koordinasiyalı şəkildə hərəkət etsə, bu, Vaşinqtonun qlobal təcridini gücləndirə bilər. Amma Brüssel hələ ki, Çinlə açıq iqtisadi ittifaqdan çəkinir.