Sam Altman və İlon Mask arasındakı gərginlik süni intellekt sahəsinin və qlobal innovasiya ekosisteminin gələcəyinə dərindən təsir edən münaqişəyə işarə edir.

Kaliforniyadan Vaşinqtona qədər “akselerasiya” ABŞ-ın üzərində kabus kimi dolaşır. Son zamanlar texnologiya dünyasının iki önəmli siması arasında yaşanan gərginlik diqqət çəkib. Bu gərginlik ABŞ prezidenti Donald Trampın kabinetinin məşhur texno-milyarderi Elon Musk ilə “OpenAI” şirkətinin baş direktoru Sem Altman arasındadır. Sam Altman süni intellekt sahəsində ciddi irəliləyişlər əldə edərkən, İlon Mask həm tənqidçi, həm də potensial rəqib kimi mövqe tutur. Maskın “OpenAI”ı almaq istəməsi ilə bağlı son xəbərlər bu rəqabəti yeni səviyyəyə qaldırıb. Bəs Mask “OpenAI”a niyə bu qədər aludə olub? Silikon Vadisində Altman və Mask arasındakı münaqişə hansı tarazlığı dəyişə bilərmi? Ən əsası, bu münaqişənin siyasi nəticələri nə ola bilərmi?

Mask və Altman münaqişəsi nəyə əsaslanır?

Demək olar ki, İlon Mask və Sem Altman arasındakı gərginlik son zamanlar texnologiya dünyasında ən diqqət çəkən münaqişələrdən biri olub. İkili 2015-ci ildə bir sıra digər tanınmış süni intellekt tədqiqatçıları ilə birlikdə “OpenAI”ni quranda, onların məqsədlərinin bəşəriyyətin xeyrinə süni intellekt inkişaf etdirmək olduğunu vurğuladılar. Mask Tesla və “SpaceX” kimi nəhəng layihələrlə artıq böyük şöhrətə və maliyyə gücünə malik idi. Altman isə “Y Combinator”dakı təcrübəsi sayəsində Silikon Vadisinin yüksələn ulduzlarından biri idi. Əvvəlcə dostluq əməkdaşlığında görünən ikisi tezliklə süni intellektin “açıq mənbə, yoxsa daha qapalı və mənfəət yönümlü” idarə olunması ilə bağlı fikir ayrılığına düşdü. Xüsusilə 2018-ci ildən sonra Maskın şirkət üzərində nəzarət arzusu Altmanın daha kollektiv yanaşmaya əsaslanan strategiyası ilə toqquşdu. Mask daha sonra “OpenAI”dan ayrıldı və fərqli məqsədləri həyata keçirməyə başladı.

İlon Mask niyə “OpenAI”nı almaq istədi?

Maskın astronomik məbləği 97,4 milyard dollara “OpenAI” almaq təklifi kənardan baxdıqda iki əsas motivasiya ilə izah edilə bilər. Birincisi, Maskın süni intellektin bəşəriyyət üçün yaratdığı risklərlə bağlı çoxdankı narahatlıqları və şirkətin əvvəlcə planlaşdırıldığı kimi qeyri-kommersiya formasında qalmaq istəyi böyük rol oynayır. Maskın fikrincə, böyük texnologiya şirkətləri ilə əməkdaşlıq süni intellektlə bağlı araşdırmaların “ictimai fayda” fokusundan yayınmasına səbəb ola bilər. İkincisi, “OpenAI”nin son dövrlərdə əldə etdiyi böyük texnoloji tərəqqi və “ChatGPT” kimi məhsulların populyarlığıdır. Mask “xAI” adlı öz süni intellekt təşəbbüsü ilə bu yarışmada fərqlənməyi hədəfləsə də, “OpenAI”nin əldə etdiyi nailiyyətlər qarşısında geridə qalmaq istəmir. Belə ki, Mask “OpenAI”ı almaqla rəqibini yox etməsə, heç olmasa nəzarəti ələ keçirmək və onun istiqamətini müəyyən etmək istəyir.

Tramp və “OpenAI” yaxınlaşması

Sam Altmanın ABŞ prezidenti Donald Trampın ikinci dövründə Ağ Evə təqdim etdiyi “Ulduz qapısı” layihəsi federal hökumətin özəl sektorla birlikdə nəhəng məlumat mərkəzi və süni intellekt infrastrukturu qurmasını nəzərdə tutur. Ümumi investisiya hədəfi 500 milyard dollardan çox olan bu layihə dünya miqyasında ən böyük süni intellektə əsaslanan inkişaf təşəbbüslərindən biri hesab olunur. Altman, “Microsoft” kimi texnologiya nəhəngləri ilə əlaqələrini genişləndirməyi və həmçinin “SoftBank” və “Oracle” kimi böyük investorları bu layihəyə cəlb etməyi bacardı.

Mask, bununla belə, sövdələşmənin “maliyyələşdirmək üçün çox böyük bir kaskadyor” olduğunu iddia etdi və Altmanı siyasi təsirindən istifadə etməkdə günahlandırdı. Bununla belə, Tramp administrasiyası süni intellekt yarışında Çin və Avropa İttifaqına (AB) qarşı çıxmaq istədiyi üçün “OpenAI” kimi şirkətləri strateji tərəfdaşlar kimi görür. Bu, Vaşinqtonda Altman üçün mühüm bir qapı açır.

Silikon Vadisində balanslar necə dəyişəcək?

Texnologiya sektorunda böyük investisiyaların və sürətli innovasiyaların ünvanı olan Silikon Vadisi uzun müddətdir ki, süni intellekt ətrafında gedən qarşıdurmalara şahidlik edir. Mask və Altman münaqişəsi bu ekosistemdə investorları, mühəndisləri və sahibkarları qütbləşdirmək potensialına malikdir. Bir tərəfdə Maskın “açıq mənbə” və “qeyri-kommersiya” vizyonunu dəstəkləyənlər və ona rəğbət bəsləyənlər, digər tərəfdə isə “mənfəət modeli böyümə üçün vacibdir” deyən və Altmanın yüksək profilli siyasi əlaqələrinə dəyər verənlər var. Bu qütbləşmə sektorun iki fərqli istiqamətdə təkamülünə səbəb ola bilər. Daha çox tənzimlənməyə tabe olan, lakin böyük kapital axınına açıq olan kommersiya modelləri və “sosial faydaya” diqqət yetirən və bəlkə də daha yavaş inkişaf edən qeyri-kommersiya təşəbbüsləri durur. Bundan əlavə, federal hökumətin yeni texnologiya sərmayələrində hansı tərəfi dəstəkləyəcəyi və ya hansı layihələri təşviq edəcəyi Silikon Vadisindəki uzunmüddətli tarazlığa təsir edəcək əsas amil kimi önə çıxır.

Mask və Altman döyüşü hara gedir?

Sam Altman və İlon Mask arasındakı gərginlik süni intellekt sahəsinin və qlobal innovasiya ekosisteminin gələcəyinə dərindən təsir edən münaqişəyə işarə edir. Mask “OpenAI”ı əldə etməyə çalışır və onu kommersiya təşkilatına çevirməyin insan dəyərlərinə zərər verəcəyini iddia edir. Altman bildirir ki, bu transformasiya böyük investisiyaların cəlb edilməsi üçün zəruridir. Tramp administrasiyası ilə qurulan əlaqələr və nəhəng “Ulduz qapısı” layihəsi Altmanın qlobal təsirini nümayiş etdirir, Maskın siyasi təsirinin sərhədlərini açır. İkili arasındakı mübarizə süni intellekt sənayesinin və siyasi arenanın gələcəyini formalaşdıra bilər. Bu rəqabət Silikon Vadisində tarazlığı yenidən müəyyənləşdirərkən, süni intellektin gələcəyi qlobal siyasətin ən vacib gündəm mövzularından birinə çevrilir. Nəhayət, kimin üstün çıxmasından asılı olmayaraq, bu mübarizə iki “texnoloji sürətləndirici” arasındadır.