ABŞ xərc səbəblərinə görə 1 sentlik sikkəni ləğv edir. Oxşar ideyalar Almaniyada nəzərdən keçirilir, lakin pərakəndə satıcılar və istehlakçılar arasında ziddiyyət var.

İki əsrdən çox vaxt keçdikdən sonra ABŞ Xəzinədarlığı ölkənin ən kiçik sikkəsini olan qəpiyi dövriyyədən çıxarması barədə xəbər vermişdik. 1793-cü ildən dövriyyədə olan bu mis sikkə yaxın vaxtlarda zərb olunmayacaq. Səbəb sadə və inandırıcıdır: istehsal sikkənin real dəyərindən baha başa gəlir. İndi 1 sentlik sikkə istehsal etmək 3,69 sentə başa gəlir və bu, ümumilikdə onu zərərli biznesə çevirir.

Xəzinədarlıq Departamentinin məlumatına görə, hazırda ABŞ-da dövriyyədə təxminən 114 milyard penni var. Xəzinədarlıq Departamenti son sifarişi may ayında verib. 2026-cı ilin əvvəlində heç bir yeni qəpik dövriyyəyə buraxılmayacaq. Bu, ABŞ Konqresində partiyalararası təşəbbüs nəticəsində mümkün olub: həm Respublikaçılar, həm də Demokratlar ucuz sikkələrə son qoymağa çağırıblar. Ümumilikdə istehsalın dayandırılması ildə təxminən 56 milyon dollara qənaət edə bilər.

***

Almaniya da bir müddətdir ki, ən kiçik sikkələrin dövriyyədən çıxarılmasını düşünür. Mart ayında Bundesbankın təşəbbüsü ilə keçirilən “Milli Nağd Pul Forumu” konkret təklif irəli sürüb: Nağd ödənişlərin qiymətləri ən yaxın beş sentə qədər yuxarı və ya aşağı yuvarlaqlaşdırılmalıdır. Məsələn, 5 avro ilə 4,99 avro, 1,02 avro üçün isə 1 avro ödənilməli olacaq.

Bu, nəinki kassada ödənişi sürətləndirəcək, həm də istehsal xərclərinə qənaət edəcək. Bundesbank idarə heyətinin üzvü Burkhard Balz istehsal, qablaşdırma və daşınmanın yüksək iqtisadi və ekoloji xərclərinə diqqət çəkir. Reallıqda isə xırda sikkələrin çoxu artıq dövriyyəyə buraxılmır, evlərdə itib gedir və ya bir daha xərclənmir.

***

Xalq arasında əhval-ruhiyyə ən azından sorğulara görə aydındır. “Eurobarometer” tərəfindən aparılan bütün Avropa sorğusunda respondentlərin əksəriyyəti bir və iki sentlik sikkələrin ləğvinin tərəfdarıdır. Avro ölkələrində bu nisbət 61 faiz olduğu halda, Almaniyada 53 faiz təşkil edir.

Kiçik sikkələr bir çox istehlakçını narahat edir. Alman İstehlakçı Təşkilatları Federasiyasından Doroteya Mon, “Supermarket kassasında pul kisənizdəki son qəpiyi axtarmaq çoxları üçün əyləncə deyil”, – deyib.

Almaniyada nağd pul hələ də üstünlük verilən ödəniş vasitəsi olsa da, bir çox insan daha az çəkisi olan və kiçik sikkələrlə cingildəməyən pul kisəsi istəyir.

***

Bütün tənqidlərə baxmayaraq, bir çox pərakəndə satıcılar kiçik sikkələr olmadan etmək istəmirlər və bunun konkret səbəbləri var. Müştərilər üçün rəqabətdə onlar bilərəkdən psixoloji qiymətlər deyilən şeylərə arxalanırlar. Fərq çox kiçik olsa da, 1,99 avroluq məhsul eyni məhsuldan 2 avroya daha ucuz görünür. Əksər istehlakçılar onluq nöqtədən əvvəlki rəqəmə diqqət yetirir və buna görə də məhsulları daha ucuz hesab edirlər.

Bir və iki sentlik sikkələr ləğv edilərsə, bu qiymət hiylələri nağd ödənişlər üçün cəlbediciliyini itirəcək. Bu halda, 4,98 Avro kimi qiymətləri 5 Avroya yuvarlaqlaşdırmaq lazımdır. Bu dəyişiklik pərakəndə satışçılar üçün əlverişsiz ola bilər, ən azı onlar qiymət qavrayışı vasitəsilə dövriyyələrini artırmaq istəyirlər.

***

Bundan əlavə, fərasətli pərakəndə satıcılar qiymətlərini elə strukturlaşdırmağa cəhd edə bilərlər ki, nağd ödənişlər mümkün qədər tez-tez dövriyyəyə buraxılsın. Bu, onlara bir neçə əlavə sent qazandıracaq, lakin bu, çox vaxt istehlakçılar tərəfindən diqqətdən kənarda qalacaq. Buna görə də digər ölkələrin istehlakçı təşkilatları və mərkəzi bankları belə tendensiyaları diqqətlə izləyirlər.

Pərakəndə satıcıların sistematik olaraq yuvarlanan mənfəətə güvənəcəyi ilə bağlı narahatlıqlar hələ də əsaslandırılmayıb. Teorik olaraq, ayrı-ayrı şirkətlər öz qiymətlərini buna uyğun təyin etməyə cəhd edə bilərlər. Bununla belə, təcrübə göstərir ki, bir çox əməliyyatlarda yuvarlaqlaşdırma statistik olaraq bir-birini ləğv edir.

Mis sikkələrə son qoymaq üçün bütün arqumentlərə baxmayaraq, müntəzəm olaraq kiçik pullar toplayanlar hələ də heyrətamiz miqdarda pul qazana bilərlər. Kiçik pullar ianə üçün də dəyərlidir. Bəzi insanlar qorxur ki, bir və iki sentlik sikkələrin sonu nağd pulun sonunun başlanğıcı ola bilər.