Kömür tələbatında rekord artımı əks etdirən son IEA hesabatı, dünyada bərpa olunan enerji gündəmini arxa plana keçirən ziddiyyətli bir həqiqəti ortaya qoydu. Bu rəqəmlər göstərdi ki, 2024-cü ildə 8,8 milyard tonla bütün zamanların ən yüksək kömür istehlakı qeydə alınıb. İndi isə gündəmdə duran sual budur: bu artım tendensiyası davam edəcəkmi, yoxsa qlobal enerji sistemində dönüş nöqtəsinə yaxınlaşırıq? Məhz bu sualla yeni mərhələyə daxil olan enerji siyasəti, xüsusən də Çin, Hindistan və ABŞ-ın strateji qərarları fonunda daha da kritik hal alır.

Kömür XXI əsrdə də hələ “yanır” və təəssüf ki, bu dəfə ətraf mühitin ümidlərini də külə döndərə bilər. Qlobal enerji siyasətində yaşıl keçid devizi nə qədər gur səslənsə də, rəqəmlər daha sərt danışır: 8,8 milyard ton – tarixdə görünməmiş rekord!

Çin və Hindistan: Rekordu yazan əllər

Çin, təkbaşına dünyanın geri qalanından 30 faiz daha çox kömür yandırır. Hindistan isə enerji təchizatında sabitlik naminə, günəş və külək texnologiyalarının gecikdiyi sahələrdə kömürə qayıdır.

Bu iki ölkənin birlikdə 2.8 milyardlıq əhalisi, enerji siyasətini ekoloji vicdanla yox, siyasi sabitliklə yönləndirir.

Elektrik kəsintiləri sosial narazılıq doğurduğu üçün hökumətlər çirklidən də olsa sabit enerjini seçirlər.

ABŞ və AB: Yaşıl niyyət, boz praktikalar

ABŞ-da təbii qazın qiymət artımı kömürün yenidən cazibədar olmasına səbəb olub.

İqlim məqsədlərinə rəğmən, real bazar davranışı dəyişməyib – tələb varsa, kömür var.

Avropa Birliyndə isə Almaniya, Polşa kimi ölkələr qaz böhranı fonunda kömürə müvəqqəti dönsə də, bu dönmə uzanmaqda davam edir.

Bu, “bərpa olunanlar yetərincə etibarlı deyil” mesajı verir.

İqlim öhdəlikləri: Paris razılaşması kağız üzərində qalır

2024-cü ildəki bu yüksəliş, Paris İqlim Sazişinin və “Net Zero” hədəflərinin reallıqla toqquşduğunu göstərir.

1,5°C-lik hədəf üçün kömürün dərhal mərhələli şəkildə dayandırılması tələb olunur.

Lakin siyasətçilər seçki dövrlərində qısa müddətli enerji təhlükəsizliyini uzunmüddətli iqlim faydalarından üstün tutur.

Azərbaycana hansı təsiri bilər?

Azərbaycan birbaşa kömür ixracatçısı olmasa da, qlobal enerji balansında baş verən bu dəyişikliklər ölkəmizə də təsir edir. Avropa qazına alternativlər axtarır, bu da Azərbaycan qazının strateji əhəmiyyətini artırır. Eyni zamanda, “yaşıl enerji ixracatı” vizyonu zəifləyə bilər, çünki Avropa hələ ki, öz köhnə enerji vərdişlərinə qayıdır.

Cənub Qaz Dəhlizi və yaşıl hidrogen layihələrinə maraq qalıcı olmalıdır, çünki “kömürdən qısa mənfəət” siyasəti uzunmüddətli “yaşıl sabah” üçün təhlükədir.

Enerji keçidi təxirə salınır

Kömür bir daha sübut edir ki, dövlətlərin ekoloji siyasət dəyişmədən texnologiya təkbaşına iqlimi xilas edə bilməz. Əgər dünya kömürsüz gələcək istəyirsə, subsidiyalar, vergilər və davranış dəyişiklikləri ilə bu keçidi gerçəyə çevirməlidir.

Əks halda, kömür tüstüsündə yaşıl sabah görünməz olacaq.