Bir çoxları ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Trampın sözlərinin sadəcə olaraq çılğınlıq olduğunu deyir. Fikrimcə, xülasə olaraq Tramp hər şey ola bilər. Bu səs bombası və ya dağıdıcı silah ola bilər.

Onun siyasəti İranla təhlükəli regional müharibəyə gətirib çıxara bilər və ya həm ərəb, həm də Qərb dünyasında İranla qırx illik münaqişə və gərginliyə son qoyacaq regional sülhə gətirib çıxara bilər. Rejimlərin devrilməsinə və xaosun yayılmasına səbəb ola bilsə də, regionda təhlükəsizliyin və sülhün yayılmasına da töhfə verə bilər.

Bu, mübaliğə deyil, Tramp gözlənilməz xarakterdir. Biz ABŞ-ın hazırkı prezidentinin istehzalı və ya ciddi olmasından asılı olmayaraq onu görməməzlikdən gələ bilmərik. Necə deyərlər, “Aslanın dişlərini görəndə, onun gülümsədiyini düşünmə”.

Vəzifəsinə başlayar-başlamaz FTB direktorlarını işdən çıxardı, USAİD-in fəaliyyətini dayandırdı. Amerikanın dünyaya bütün yardımlarını dayandırdı və Dünya Səhiyyə Təşkilatından çıxdı. Görünməmiş bir səhnədə hərbi nəqliyyat təyyarələri ABŞ-dan qeyri-qanuni mühacirləri vətənə qaytarmağa başladı və Latın Amerikası prezidentləri onları qəbul etməyə məcbur oldular. Kanadanın Baş naziri sızmanın və qaçaqmalçılığın qarşısını almaq üçün tez bir zamanda dörddə bir milyona yaxın əsgər və sərhədçini sərhədə yerləşdirdi. Meksika da eyni şeyi etdi. Avropa Birliyinin paytaxtı Brüsseldə Trampın Ukraynaya dəstəyi dayandırmaq və AB ölkələrinin mallarına rüsum tətbiq etmək niyyətini müzakirə etmək üçün görüşlər keçirilməyə başlayıb.

Əgər bu hərəkətlər Trampın xarakterini və idarəçilik tərzini əks etdirmirsə, bundan sonra bizi daha böyük işlər gözləyir.

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu Vaşinqtona çatmazdan əvvəl Tramp sələfi Baydenin İsrailə bir tonluq bomba satışına qoyduğu qadağanı ləğv etdi. O, İranın neftini satmasının qarşısını almağa çalışacağını bildirdi.

Əvvəlki dönəmindən daha güclü olan Amerika prezidentini “tanıdıqdan” sonra onun müraciət edəcəyi məsələləri nəzərdən keçirməliyik.

Onunla əməkdaşlıqdan imtina etmək baha başa gələcək və onunla razılaşmayanlara zərər verə bilər. Baxmayaraq ki, Tramp dəfələrlə rəqiblərinə və ya onunla razılaşmayan hər kəsə qarşı hərbi güc tətbiq etməyəcəyini desə də. Trampın əlində iki silah var.

Birincisi iqtisadi və maliyyədir. Məsələn, tariflərin artırılması (xoşbəxtlikdən ərəb ölkələrinin ABŞ-a ixracı məhduddur) və ya yardımın dayandırılması. Yardım alan ərəb ölkələri, əgər onunla əməkdaşlıq etmək niyyətində deyillərsə, mövqelərini düzəltməli, ərəb ölkələrindən və digərlərindən alternativ dəstək gözləməməlidirlər. Çünki Tramp ona meydan oxuyan hökumətlərə kömək edən hökumətləri və beynəlxalq bankları da cəzalandıracaq.

İkinci silah siyasidir. Trampla fikir ayrılıqları müxalifət qüvvələri tərəfindən istifadə edilə bilər. “Müsəlman Qardaşlar” kimi terrorçu qüvvələr siyasi ab-havadan istifadə etməyə çalışa bilər. Onlar bir tərəfdən Trampa qarşı itaətsizlik yaratmağa və ərəb hökumətlərini təbliğat kampaniyaları ilə biabır edərək zəiflətməyə cəhd edə bilərlər. Eyni zamanda, 2011-ci ildə olduğu kimi eyni məqsəd üçün Tramp administrasiyasına yaxınlaşıb əməkdaşlıq edə bilərdilər.

Tramp administrasiyasının qarşısında duran iki əsas məsələ İran və Fələstindir. Yəmən husiləri, Suriya, Livan və İraq kimi böhranlar bu ikisindən ayrılır.

Əgər İsrail İranın nüvə imkanlarını məhv etməkdə qərarlıdırsa, Trampın danışıqlardakı qaçılmaz səylərinin uğursuzluğa düçar olmasını gözləməlidir. “HƏMAS” və “Hizbullah” terrorçu təşkilatlarının məhv edilməsindən və Əsəd rejiminin devrilməsindən sonra xarici gücünün yarıdan çoxunu itirən İran hökumətinin Trampla əməkdaşlıq etməsi təəccüblü olmayacaq. Bundan əlavə, Trampın İrana neft satışına qadağaları yenidən tətbiq etməsi səbəbindən iqtisadiyyat daralacağı üçün özünə təhlükə daha da artacaq. Tramp həmçinin danışıqlarda İsrailin İranın nüvə potensialını bombalaması təhlükəsini gündəmə gətirə bilər ki, bu da İranın bütün danışıqlar rıçaqlarını itirməsi deməkdir.