Xam neft qiymətləri ABŞ Prezidenti Donald Trampın ikitərəfli tarifləri elan etməsindən sonra son illərdə ən aşağı səviyyələrə düşüb. OPEC və müttəfiqlərinin hasilatın gözləniləndən daha böyük artması isə qiymətləri daha da aşağı salıb.

Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatı (OPEC) və müttəfiqlərinin dünən hasilatın gözləniləndən daha böyük artımını elan etməsindən sonra xam neft fyuçersləri, enerji bazarlarında Trampın tarifi ilə bağlı qiymətin ucuzlaşması ilə, son illərdə ən aşağı səviyyələrə yaxınlaşdı. Martın ortalarında ABŞ-ın Yəməndə Husi yaraqlılarını vurmasından sonra bu azalma bütün qazancları geosiyasi riskdən sildi.

Brent fyuçersləri 6,42 faiz ucuzlaşaraq barreli 70,14 dollara, “West Texas Intermediate” (WTI) isə 6,64 faiz ucuzlaşaraq barreli 66,95 dollar olub. Hər iki etalon qiymət dünən Asiya sessiyasında itkilərini uzatdı və 2021-ci ilin dekabrından bu yana ən aşağı səviyyələrinə yaxınlaşdı. OPEC-in qərarı ABŞ Prezidenti Donald Trampın maliyyə bazarlarını sarsıdan ikitərəfli tarifləri açıqladığı “Azadlıq Günü” bəyanatından sonra gəldi. İnvestorlar qorxurlar ki, bu tədbirlər dünya iqtisadiyyatını tənəzzülə sürükləyən qlobal ticarət müharibəsinə gətirib çıxara bilər. Mis və xam neft kimi artıma həssas əmtəələr artıq təzyiq altında idi və elandan sonra neft qiymətləri 4 faiz aşağı düşdü. Səkkiz OPEC üzvünün hasilatı artırmaq qərarı kövrək əhval-ruhiyyəni daha da pisləşdirərək, xam neftin qiymətlərini aşağı salıb. Konkret olaraq, Ağ Ev neft, qaz və emal olunmuş məhsulların yeni tariflərdən azad olduğunu təsdiqləyib.

OPEC qrupunun səkkiz əsas üzvü – Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, İraq, Küveyt, Qazaxıstan, Əlcəzair və Oman may ayında birgə neft hasilatını sutkada 411 min barel artırmaqla bağlı razılığa gəliblər ki, bu da hasilatın azaldılmasının yumşaldılmasını sürətləndirib. "Bura iki aylıq artım, üstəlik may ayı üçün nəzərdə tutulan artım daxildir", – OPEC-in rəsmi saytındakı bəyanatda deyilir.

Artım bazarın gələn ay üçün proqnozlaşdırdığı 140,000 barel artımdan xeyli yuxarıdır. Neft hasilatçısı təşkilatı könüllü neft hasilatının sutkada 2,2 milyon barel azaldılmasında aylar sürən gecikmədən sonra aprel ayında hasilatı sutkada 135 min barel artırmağa hazırlaşır. Bazar iştirakçıları may ayında təşkilatın istehsalı eyni həcmdə artırmağa davam edəcəyini gözləyirdilər.

“Tədricən artımlar inkişaf edən bazar şəraitindən asılı olaraq dayandırıla və ya geri qaytarıla bilər. Bu çeviklik qrupa neft bazarında sabitliyi dəstəkləməyə davam etməyə imkan verəcək”.

Səkkiz OPEC+ ölkəsi də qeyd edib ki, bu tədbir iştirakçı ölkələrə kompensasiyalarını sürətləndirmək imkanı verəcək.

Bəzi üzvlərdən gündəlik 4,2 milyon barellik hasilat hədəfi ilə müqayisədə artıq hasilatı kompensasiya etmək üçün tədarükü azaltmaq tələb olunur. Qazaxıstan, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ), Nigeriya və Qabon son aylarda hasilat hədəflərini aşan ölkələr kimi müəyyən edilib.

Səkkiz OPEK üzvü iyunun hasilat səviyyələri ilə bağlı qərar vermək üçün mayın 5-də bir araya gələcək.

Geosiyasi gərginliklər Lakin Trampın Rusiya, İran və Venesuela kimi əsas OPEC+ üzvlərinə qarşı tarif təhdidləri potensial olaraq bu ölkələrdən gələn tədarükü azaltmaqla planlaşdırılan hasilat artımını kompensasiya edə bilər.

Tramp bu həftədən etibarən Venesuela neftini idxal edən ölkələrə 25 faizlik rüsum tətbiq edib. Keçən həftə o, Rusiya neft alıcılarını 25 faizdən 50 faizə qədər tariflər tətbiq etməklə hədələyib və İrana “bombalama” və “ikinci dərəcəli tariflər” barədə xəbərdarlıq edib. Bu “ikinci dərəcəli tariflər” idxal rüsumları vasitəsilə tətbiqin yeni formasını təmsil edir və bu ölkələrdən neftin əsas alıcıları olan Çin və Hindistan əhəmiyyətli dərəcədə təsirlənəcək.

Venesuela və İrandan neft ixracında potensial azalmalar qlobal tədarük üçün əhəmiyyətli ola bilər. ABŞ Enerji İnformasiya Administrasiyasının (EIA) məlumatına görə, İranın neft hasilatı 2022-ci ildən artmaqdadır və hazırda gündəlik 1,5 milyon barrelə çatır ki, bu da qlobal hasilatın 1,4 faizinə bərabərdir. OPEK-in ikinci dərəcəli mənbələrinə görə, Venesuelanın hasilatı 2025-ci ilin birinci rübündə gündəlik 900 min barelə, ABŞ-a ixrac isə yanvarda gündəlik 250 min barelə çatacaq. “Reuters” xəbər verir ki, Venesuelanın xam neft və yanacaq ixracı mart ayında fevral ayı ilə müqayisədə 11,5 faiz azalıb.