«Əfqan problemi» regional müstəvidə müzakirəyə çıxarılır
Bu dəfə danışıqların hərəkətverici qüvvəsi Çindir
AZƏR, kaspi.az
MÖVZU İLƏ ƏLAQƏLİ
-
“Müharibəyə hazır olun”
Hikmətyar tərəfdaşlarına çağırış etdi; Əfqanıstan yenidən qarışır
-
Mədən faciəsi davam edir
Pakistanda 4 gündə iki partlayış baş verib
-
Orduya güvən 50 faizin altında
ABŞ ictimaiyyəti Əfqanıstandan çıxmanı inamsızlığın ən böyük səbəbi sayır
-
... Moskva və Pekin ehtiyat edir
Əfqanıstan niyə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ola bilmir?...
-
Atəşkəs bitdi!
Pakistan Talibanı hücum əmri verdi
-
Oğurlanmış 192 artefakt qaytarılıb
4500 ildən artıq yaşı olan abidələrin dəyəri 3,4 milyon dollar olub
-
27 ölkədə 27,7 milyon uşaq ...
UNİCEF: “İqlim böhranının ən çox azyaşlılar zərər çəkir”
-
Bayden Pakistanı niyə hədəf götürüb?
Vaşinqtonun yanlışlıqları İslamabadı məcbur edir
-
Devrilmiş baş naziri qalib gəldi
İmran Xan seçkiləri özünün populyarlığına dair “referendum” adlandırıb
-
160 nəfərinin məhkəməsiz öldürülüb
BMT Talibanı qadın hüquqlarını pozmaqda ittiham edir
-
Əfqanıstanda növbəti zəlzələ
Azı 31 nəfər yaralanıb
-
Pakistanın yüksək rütbəli hərbçisi qətlə yetirilib
Terrorun məsuliyyətini Bəlucistan Azadlıq Ordusu üzərinə götürüb
-
Əfqan qaçqınlar İrandan çıxarılır
Dünya mediası ölkə həkimlərinin miqrantların insan orqanları oğurluğunda ittiham edir
-
Taliban İŞİD-çiləri axtarır
Əfqanıstanda terrorçulara qoşulmaqda şübhəli bilinən onlarla insan məhkəməsiz qətlə yetirilib
-
Taliban Dehliyə münasibətlərdə maraqlıdır
Hindistan Əfqanıstandakı səfirliyini yenidən açmaq qərarına gəlib
-
Jurnalistlərin qətli həftəsi
Pakistanda son yeddi gündə iki media nümayəndəsi öldürülüb, bir nəfərə işgəncə verilib
Düşənbədə region dövlətlərinin iştirakı ilə irimiqyaslı danışıqlara start verilib. Danışıqların keçirildiyi məkana ilk gələn Pakistanın baş naziri Navaz Şərif artıq Tacikistan prezidenti Emomali Rahmonla görüşüb regional layihələr və təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə edib. Dünən isə Əfqanıstan prezidenti Məhəmməd Əşrəf Qani və Qırğızıstan baş naziri Sooronbay Jeenbekov da onlara qoşulub. Gündəlikdə olan əsas məsələlər təhlükəsizlik, regionda sülh və sabitliyin təmin olunması mexanizmlərinin müəyyən olunmasıdır. Əfqanıstan prezidenti Əşrəf Qani bundan əvvəl Aşqabadda olub və türkmən lider Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla regional layihələri müzakirə edib. Söhbət Türkmənistan-Əfqanıstan-Pakistan-Hindistan qaz kəməri, eləcə də, Türkmənistan-Əfqanıstan-Tacikistan dəmir yolu layihələrindən gedir.
Bu barədə Türkmənistanın TDX informasiya agentliyi məlumat yayıb. Düşənbədə dövlət və hökumət başçılarının görüşündə diqqət həm də, Tacikistan və Qırğızıstandan Əfqanıstan və Pakistana uzanacaq CASA-1000 elektrik enerjisi daşınması layihəsinə yönələcək. Tacikistan Daxili İşlər Nazirliyinin vətəndaşları Düşənbə-Çanak trası ilə hərəkət etməmək xahişini nəzərə alsaq, belə görünür ki, yüksək rütbəlilər CASA-1000 layihəsinin inşasının həyata keçiriləcəyi ərazi ilə şəxsən tanış olmaq istəyiblər. Elektrik enerjisinin Pakistana ilkin axını 2020-ci ilə nəzərdə tutulub. Lakin məsələ ondadır ki, elektrik enerjisi xətlərinin böyük bir qismi, eləcə də TAPİ qaz layihəsinin bir hissəsi vəziyyətin günbəgün pisləşdiyi Əfqanıstan ərazisindən keçməlidir. 2014-cü ildən taliblərin nəzarəti altında olan ərazilərdə isə vəziyyət gərginləşib. Həm əfqan hərbçiləri, həm də dinc sakinlər arasında ölənlərin sayı günbəgün artır. «Bu səbəbdən də regionun təhlükəsizlik məsələsi Düşənbədə keçirilən görüşdə diqqət mərkəzində olacaq». Bunu Müasir Əfqanıstanın Tədqiqi Mərkəzinin direktoru Ömər Nessar bildirib. Onun fikrincə, təhlükəsizlik məsələləri daha çox Türkmənistan üçün əhəmiyyət kəsb edir. Sentyabr ayında bu ölkədə V Asiya Oyunları keçiriləcək. Hakimiyyət orqanları üçün həm daxili, həm də sərhəd ərazilərdə təhlükəsizliyi təmin etmək zəruri məsələdir. Təhlükəsizlik məsələləri həlini tapmayınca, enerji layihələrinin reallaşdırılmasını müzakirə etməyin heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Onun qənaətincə, rəsmi bəyanatlar reallıqla uzlaşmır. Nessar hesab edir ki, bu cür xəbərlər Əşrəf Qaniyə də sərf edir. «Qani üçün hansısa bir istiqamətdə uğur əldə etdiyini nümayiş etdirmək gərəkdir. Və bu, tək əfqan ictimaiyyəti üçün deyil, həm də Vaşinqtondakı dostları üçün zəruridir. Məsələn, göstərməlidir ki, TAPİ layihəsi yerində addımlamır. O, qonşularla razılaşır, hansısa sənədlərə qol çəkir. Evdə hər şey qaydasında olmasa da, regional səviyyədə işlər normaldır», - deyə Nessar vurğulayıb. Bütün bunlarla yanaşı, Əfqanıstanın şimal əyalətləri Cauzcana və Faryabadan həyəcanlı xəbərlər gəlir. Ötən həftənin sonu İŞİD yaraqlıları Derzap rayon mərkəzinə hücum ediblər. Burada Əfqanıstan hərbçiləri ilə İŞİD hərbçiləri arasında döyüşlər gedir. Rayon mərkəzinin polis rəisi Rahmatulla Turkustaninin sözlərinə görə, İŞİD rayon mərkəzini ələ keçirə bilməyib. Hazırda yaşayış məntəqələri yaraqlıların, hərbi obyektlər isə əfqan qüvvələrinin nəzarəti altındadır. Hərbi əməliyyatlar nəticəsində mindən çox ailə öz ev-eşiklərini atıb getməli olublar. Bir faktı da qeyd edək ki, Cauzcana vilayətinin 10 rayonundan 3-ü Türkmənistanla sərhəddir. Buranın əhalisinin 70 faizini etnik türkmənlər təşkil edir.
Bütün bunlarla yanaşı, Əfqanıstan və Pakistanı təhlükəsizlik məsələlərini həll etməyə başqa bir regional aspekt də yaxınlaşdırır. Bu, Çindir. «Əfqanıstanda qeyri-sabit vəziyyət Çinə layihələrini reallaşdırmağa mane olur. Çinin ABŞ-ın Əfqanıstanda vəziyyəti nizamlayacağına ümidi qalmayıb. Bu səbəbdən də Pekin müstəqil şəkildə vəziyyətin sabitləşdirməsinə girişib və konkret addımlar atır. Bununla yanaşı, Çin Vaşinqtonla mübahisəyə girməmək üçün danışıqlar prosesində iştirakını reklam etmir. Lakin aydın olan odur ki, Çin Əfqanıstan və Pakistanın, eləcə də, Türkmənistan və Tacikistanın iştirakı ilə alyans yaratmağa çalışır», - deyə Nessar vurğulayıb. Mərkəzi Asiya və yaxın Şərq üzrə ekspert Aleksandr Knyazyev hesab edir ki, yarımifik və başıbəlalı TAPİ və CASA layihələri ilə bağlı diskussiyaların canlanması çətin ki, regional proseslərdə keyfiyyət və dəyişikliyə gətirib çıxarsın. «Düşənbədəki danışıqları, bundan əvvəl də Vaşinqtonda Çin-ABŞ dialoqu çərçivəsində görüşləri sadəcə region ölkələrinin növbəti imitasiyası hesab etmək olar. Düşənbə-İslamabad-Kabul formatında regional təhlükəsizlik məsələlərinin müzakirəsi heç bir praktik nəticəyə gətirib çıxarmayacaq», - deyə A.Knyazyev bildirib. Onun sözlərinə görə, Çinin təşəbbüsünün zəif halqası Kabul administrasiyasıdır. Bu ölkə daha çox Hindistana tərəf meyl göstərir. O, əlavə edib ki, regional layihələrlə bağlı ola bilsin hansısa bir imitasiya xarakterli uğur əldə olunsun. Ancaq təhlükəsizliyin təmini reallaşmayacaq.
Bütün bunlar isə onu deməyə əsas verir ki, Düşənbədə Əfqanıstanda sabitliyin əldə olunması ilə bağlı keçirilən danışıqlar nəticəsiz başa çatacaq. Bu isə öz növbəsində regional layihələrin reallaşmasını hələ uzun müddət arxivə atmış olacaq. Səbəb də Əfqanıstanda vəziyyətin nizamlanmasında fövqəldövlətlərin marağının olmamasıdır. Xüsusən də Birləşmiş Ştatların yaratdığı əfqan probleminin həllində maraqlı olmadığı göz önündədir.