“James Webb” Kosmik Teleskopu Süd Yolu Qalaktikasının mərkəzindəki qara dəlikdən davamlı partlayış müşahidə edib.

Yerdən 26.000 işıq ili uzaqlıqda yerləşən Oxatan A*, kütləsi Günəşinkindən təxminən 4 milyon dəfə böyük olan superkütləli qara dəlikdir.

Astronomlar qara dəliyi əhatə edən və akkresiya diski kimi tanınan qaz diskini müşahidə edərək, “Oxatan A*”nın fəaliyyətləri haqqında məlumat əldə edirlər. Halbuki, bu günə qədər həmin göy cismi çoxdan müşahidə edilməmişdi.

NASA-nın “James Webb” Kosmik Teleskopundan istifadə edən elm adamları bir il ərzində cəmi 48 saat ərzində qara dəliyi müşahidə edərək, zamanla qara dəlikdəki dəyişiklikləri daha yaxşı başa düşmək imkanı əldə ediblər.

Nəticələri fevral 18-də ekspertlər tərəfindən nəzərdən keçirilən “Astrophysical Journal Letters” jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə, “Sagittarius A*” əvvəllər düşünüldüyündən çox daha aktivdir. Onun ətrafındakı yığılma diski aralarında bir neçə kiçik də daxil olmaqla gündə beş-altı böyük partlayışlar baş verir.

NASA-nın açıqlamasında, “Süd Yolunun mərkəzindəki superkütləvi qara dəlik, diskoteka topu tərzində “işıq şousu ilə əyləncə” təşkil edir”, – deyilir.

"Akkresiya diski turbulentliklə dolu çox xaotik bir bölgədir və qaz qara dəliyə yaxınlaşdıqca yüksək cazibə qüvvəsi altında daha xaotik olur və sıxılır”, – tədqiqatın aparıcı müəllifi Fərhad Yusif-Zadə bildirib.

Tədqiqatçılar bu partlayışların müntəzəm şəkildə baş verdiyinə dair heç bir sübut tapmayıblar. “Biz məlumatlarımızda daim dəyişən, qabaran parlaqlıq gördük”, – deyə Yusif-Zade izah edir.

Və sonra bum! Birdən nəhəng bir parıltı yarandı. Sonra yenidən sakitləşdi.

Alimlər partlayışların necə baş verdiyini hələ tam başa düşə bilmirlər. Lakin onlar iki ayrı prosesin iş başında olduğundan şübhələnirlər.

Şimal-Qərb Universitetinin astrofiziki Yusif-Zadə kiçik partlayışların zəif titrəyişlərə səbəb olduğunu düşünür. Disk daxilindəki dalğalanmalar plazmanı sıxaraq qısa radiasiya partlayışına səbəb ola bilər.

“Bu, Günəşin maqnit sahəsinin yığılması, sıxılması və sonra günəşin parlaması kimidir”, – deyə astrofizik izah edir: “Qara dəliyin ətrafındakı mühit daha enerjili və ekstremaldır, ona görə də təbii ki, orada proseslər daha şiddətlidir”.

Tədqiqatçılar daha böyük, daha parlaq partlayışlarda iki maqnit sahəsi xəttinin toqquşduğu və diskdən işıq sürətinə yaxın məsafədə hərəkət edən hissəciklər şəklində enerji buraxdığı bir proses baş verdiyindən şübhələnirlər.

İki fərqli dalğa uzunluğundakı partlayışları müşahidə edən tədqiqatçılar daha bir təəccüblü kəşf ediblər. Partlayışlar uzun dalğalara nisbətən daha qısa dalğa uzunluqlarında daha tez sönür. Komanda hesab edir ki, bunun səbəbi partlayışlardakı hissəciklərin daha yüksək dalğa uzunluqlarında enerjisini daha tez itirməsidir.

“Oxatan A*”nı 24 saat fasiləsiz izləməklə alimlər qara dəliyin sirlərini daha yaxşı işıqlandırmağa ümid edirlər.