Dil, maddi və mənəvi irsimizi yaşadan və inkişaf etdirən ən güclü vasitədir. Dövlətçilik tariximizin qızıl səhifələrindən biri isə Azərbaycan (türk) dilinin dövlət dili statusuna yüksəlməsidir. Bu, millətin öz taleyinə sahib çıxmasının və milli kimliyinin qorunmasının ifadəsidir.

Baxmayaraq ki, Azərbaycan dili dövlət dili statusu qazanıb, onun dövlət səviyyəsində qorunması və inkişafı hələ də tam təmin olunmayıb. Bu gün dilimiz ciddi təzyiqlərlə üz-üzədir. Bu təzyiqlərin əsas səbəbi dövlət dilinə münasibətdə düzgün dövlət siyasətinin müəyyən edilməməsi və idarəetmədə mövcud olan problemlərlə bağlıdır.

Azərbaycan dilinin statusunun artırılması üçün aşağıdakı mümkün hüquqi və idarəetmə addımları zəruri hesab edirik:

Təhsil sektorunda dil siyasəti

• Təhsil ocaqlarında Azərbaycan dilində təhsilin səviyyəsini rus və ingilis dilli məktəblərin səviyyəsindən daha yüksək həddə çatdırmaq.

• Rus və ingilis dilli məktəblərin sayını və təsir dairəsini tənzimləmək.

• İki dilli məktəblərdə (rus və ingilis bölmələrində) Azərbaycan dili dərslərinin məcburi olmasını və bu dərslərin daha effektiv tədrisini təmin etmək.

İctimai sektor və biznesdə dil tələbləri

• Dövlət qurumlarında və dövlət sifarişi ilə çalışan şirkətlərdə Azərbaycan dilində ünsiyyətin məcburi olması və digər dillərdə rəsmi yazışmalara tam məhdudiyyət qoyulması.

• Şəhər və ictimai yerlərdə reklamların, lövhələrin və məlumat tablolarının Azərbaycan dilində olması ilə bağlı qanunların gücləndirilməsi.

• Xidmət sektorunda çalışanların Azərbaycan dilində danışmaq məcburiyyətinin qanunla təsbit edilməsi. (Bəzi ölkələrdə olduğu kimi, müştəri xidmətləri dövlət dilində təqdim edilməlidir.)

Media və mədəniyyət siyasəti

• Azərbaycan dilində keyfiyyətli televiziya, film, musiqi və sosial media məzmununun artırılması.

• Azərbaycan dilində yazan yazıçılar və jurnalistlər üçün dövlət dəstəyinin artırılması və dilin inkişafına yönəlmiş layihələrin maliyyələşdirilməsi.

HÜQUQİ ÇƏRÇİVƏNİN GÜCLƏNDİRİLMƏSİ

Məmurlar üçün dil tələbləri və cəzalar

• Dövlət qurumlarında çalışan hər bir məmur Azərbaycan dilini səlis bilməli və iş prosesində bu dildən istifadə etməlidir.

• Azərbaycan dilində danışmaqdan imtina edən vətəndaşa rus və ya başqa dildə cavab verən dövlət qulluqçuları üçün inzibati cəzalar tətbiq edilməlidir (cərimə, töhmət və ya işdən azad edilmə kimi tədbirlər).

• Yüksək vəzifəli şəxslər Azərbaycan dilində səlis danışmaq üçün rəsmi imtahandan keçməlidirlər. (Fransa və Türkiyədə olduğu kimi, dövlət vəzifəsinə gəlmək üçün rəsmi dili bilmək vacibdir.)

Təhsil və iş həyatında Azərbaycan dilinin məcburiliyi

• Dövlət və özəl müəssisələrdə işə qəbul zamanı Azərbaycan dili biliyi mütləq tələb edilməlidir.

• Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərin işçilərinin müəyyən səviyyədə Azərbaycan dilini bilməsi şərt kimi qoyula bilər.

• Rus və ingilis dilli məktəblərdə Azərbaycan dili dərslərinin saatları artırılmalı və yekun imtahanlar tətbiq edilməlidir.

Dövlətin və cəmiyyətin dilə münasibətini dəyişmək

• Azərbaycan dilinə hörmətsizlik edən məmurların adları ictimaiyyətə açıqlanmalı və bu məsələ media tərəfindən işıqlandırılmalıdır.

• Cəmiyyətdə dilin nüfuzunu artırmaq məqsədilə maarifləndirici kampaniyalar keçirilməli, televiziyada və sosial mediada Azərbaycan dilinin düzgün istifadəsini təşviq edən layihələr hazırlanmalıdır.

• Dövlət rəsmiləri və ictimai təşkilatlar Azərbaycan dilinin təbliğinə xüsusi önəm verməlidirlər.