Ermənistan iddia edib ki, Azərbaycana əsas ərazisini Naxçıvan bölgəsi ilə birləşdirəcək yolun tikintisinə kömək edir və bu yol Ermənistandan yan keçəcək. İran prezidenti Məsud Pezeşkian Azərbaycan dövlət televiziyasına müsahibəsində planı təsdiqləyib. O, İranın Azərbaycan və onun Naxçıvan eksklavı arasında təhlükəsiz və rahat quru səyahətini təmin etmək təşəbbüsü ilə çıxış etdiyini qürurla bölüşüb.

Pezeşkianın sözlərinə görə, layihə tam razılıq əsasında sürətlə irəliləyir. Artıq tikinti gedir və o, onun başa çatdırılmasında heç bir problemin olmayacağını vurğulayıb. İran lideri əlavə edib ki, bu yol təkcə Azərbaycanın bəzi hissələrini birləşdirməyəcək, həm də Azərbaycan ilə Təbriz, Ərdəbil kimi mühüm şəhərləri və Qərbi Azərbaycan kimi tanınan bölgələr arasında əlaqələri gücləndirəcək.

Erməni mediasına görə Pezeşkian daha da irəli gedərək deyib: “Biz İranı azərbaycanlıların ikinci vətəni hesab edirik”.

İddia edirlər ki, layihə göstərir ki, İran indi bütün qonşu ölkələrlə regional əməkdaşlığa dəstək vermək əvəzinə Ermənistanın ətrafından yol tapmaqda Azərbaycana fəal şəkildə kömək edir – Ermənistan və beynəlxalq tərəfdaşlar 2020-ci il  Qarabağ müharibəsindən sonra sülhə nail olacağına ümid edirdilər.

Təsəvvür edirsiniz, İrəvanda səfir olan Mehdi Sobhani hər gün Azərbaycan ərazisini şübhə altına alan bəyanatlar verir. Bəs onda bu necə ola bilər?

Digər sual: Niyə bu Ermənistan üçün vacibdir?

2020-ci il müharibəsi başa çatdıqdan sonra Ermənistan, Azərbaycan və Rusiya regionda bütün nəqliyyat yollarının açılacağını vəd edən atəşkəs sazişi imzalayıb. Ermənistan materik Azərbaycan və Naxçıvan arasında təhlükəsiz keçidə icazə verməyə razılaşdı, lakin heç vaxt Ermənistan Azərbaycanın mallar və sakinlərə dair təhlükəsizlik qayğılarını qarşılamayaraq, olmayan suverenliyindən imtina etmək və ya erməni torpaqları üzərindən qondarma “dəhliz” yaratmaq barədə məsələləri qabartdı.

Bununla belə, Azərbaycan bir ildən artıqdır ki, Ermənistanın cənubundakı Sünik vilayətindən “Zəngəzur dəhlizi”nin reallaşdırılmasına  təkan verir.

Bu gün Ermənistanda sevinirlər ki, İndi Ermənistandan yan keçən marşrut qurmaq üçün İran tərəfdaşlıq edəcək Azərbaycanla, amma həm də ağlayırlar ki, yoldan kənarda qalırıq.

İranın strategiyası: Azərbaycanla uzunmüddətli qazanclar

İranın Azərbaycanın alternativ marşrutunu dəstəkləmək qərarı təkcə daşımalarla bağlı deyil. Prezident Pezeşkianın Bakıya səfəri İranın şimal-qərb əyalətlərindən olan iş adamları, siyasətçilər və qubernatorların da daxil olduğu 120 nəfərlik böyük nümayəndə heyəti ilə gəlib. Onlar birlikdə ticarətin artırılması, infrastrukturun qurulması, kənd təsərrüfatı və enerji sahələrində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi planlarını müzakirə ediblər.

İran və Azərbaycan ticarət dövriyyəsini 2024-cü ildəki 580 milyon dollardan növbəti beş ildə 10 milyard dollara çatdırmaq niyyətindədir. Onlar həmçinin Araz çayında torpaqların suvarılmasına və hər iki ölkəni elektrik enerjisi ilə təmin edəcək iki böyük su elektrik stansiyası kimi əsas enerji layihələrini birlikdə tikirlər.

Nəqliyyat sahəsində onlar Hindistan, İran, Azərbaycan, Rusiya və Avropanı birləşdirəcək nəhəng marşrut olan Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi kimi böyük layihələr üzərində birgə işləyirlər. 2025-ci ildə başa çatdırılması planlaşdırılan yeni Rəşt-Astara dəmir yolu bu səylərin bir hissəsidir.

Aydındır ki, İran beynəlxalq sanksiyalardan sağ çıxması və yeni iqtisadi imkanlar tapması üçün Azərbaycana böyük ehtiyac duyur. Və burdan etibarən Ermənistan küsür ki, “bununla Tehran regionun incə balansına və Ermənistanın da daxil olduğu ədalətli, əhatəli əməkdaşlığa məhəl qoymur”.

Elə bu gün Ermənistan dövləti Pezeşkianın Bakıda olduğu müddətdə özünü daha baha qiymətə yox, ucuz qiymətə satmaq üçün informasiya və mövqe açıqladı:

Guya: “Ermənistanın rolu: maneə deyil, körpüdür”

Ermənistan həmişə regional sülh və iqtisadiyyatın yenidən açılması ideyasını dəstəkləyib, lakin ədalətli və təhdidlər və ya məcburi “dəhlizlər” olmadan. 2020-ci ildə əldə olunan atəşkəsdən sonra Ermənistan nəqliyyat marşrutlarını açmağa və təhlükəsiz səyahətə icazə verməyə hazır olduğunu, ancaq tam nəzarəti və qanunları altında olduğunu bildirib.

Ermənistan həm də şərqlə qərb, şimalla cənub arasında körpü olmaq potensialına malikdir. Onun yerləşməsi onu əsas ticarət yollarının, o cümlədən Avropa və Asiyanı birləşdirən planlaşdırılan “Orta Dəhliz”in təbii hissəsinə çevirir. Ağıllı və uzaqgörən liderlər Ermənistandan yan keçmək əvəzinə Ermənistanla işləməyin bütün regionun sabitliyi və rifahı üçün daha yaxşı olduğunu görəcəklər”.

Görürsünüz bu ikiüzlülüyü:

İran–Azərbaycan münasibətlərinə risk deyirlər, Ermənistan–İran münasibətlərinə isə profit.

Lakin, bu yeni İran-Azərbaycan layihəsi ilə beynəlxalq oyunçular yeni maraq qazanır və Ermənistanın öz hökuməti inklüziv, ədalətli əməkdaşlığa təkan vermədikcə, Ermənistan əsas regional layihələrdən kənarda qalmaq riski ilə üzləşir.

İndi nə deyirlər: imtina ediblər, lakin onları bu fakt dəhşət yaralayır: “Məsələnin mahiyyətində sadə bir həqiqət var: Ermənistana öz suverenliyindən imtina etmək üçün təzyiq göstərilə bilməz və edilməməlidir. “Zəngəzur dəhlizi” ideyası heç vaxt məqbul olmayıb və bugünkü proseslər göstərir ki, Ermənistanın razılığı olmadan Azərbaycan başqa yol tapmalı idi”. Başqa sözlə, Azərbaycan Ermənistana Naxçıvana görə möhtac idi və onun bu yeganə şansını İran əlindən aldı.

O zaman yekun üçün deyək:

İran və Azərbaycan öz planları ilə irəlilədikcə, Ermənistan diqqət mərkəzində olacaq:

Bir az da bu cür davam etsələr, Pezeşkianın poetik hədəfinə də tuş gələ bilərlər.

Ən azından dünən AzTV üçün az şey demədi.