Bu günlər xam neft bazarında əhəmiyyətli dalğalanmalarla müşahidə olunur. Qiymətlər qlobal iqtisadi narahatlıqlar, istehsal qərarları və geosiyasi gərginliklərin mürəkkəb qarşılıqlı təsirinə cavab olaraq dəyişir.

Bu gün xam neftin qiymətinə təsir göstərən faktorlar nədir?

Cari qiymətdəki hərəkətlilik

Hazırda xam neft bazarı ciddi eniş təzyiqlərinə məruz qalır və əsas göstəricilər əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Dalğalanmalar “WTI Crude” (61.25 dollar, 10.04.2025 tarixinə) və beynəlxalq marka olan “Brent” xam neftində (64.24 dollar, 10.04.2025 tarixinə) olduqca güclü şəkildə müşahidə olunur. “Azeri Light” isə 10.04.2025 tarixinə (gecə saat 3-4 üçün) 4.64 faiz azalma ilə 69.94 dollar səviyyəsinə geriləyib.

Bu qiymət dəyişiklikləri adi bazar dalğalanmalarından daha dərin struktur problemlərə işarə edir və mövcud iqtisadi şəraitdə qlobal neft bazarlarının qarşılaşdığı çətinlikləri göstərir.

Qlobal iqtisadi narahatlıqlar

Rüsumlara dair narahatlıqlar və artan ticari gərginliklər bazardakı qeyri-sabitliyin əsas səbəbləri kimi önə çıxır. Son zamanlar Tramp administrasiyasının enerji siyasəti enerji bazarında qiymətlərin düşməsinə səbəb olub. Bu siyasi qərarlar iqtisadi durğunluq risklərini artıraraq neft bazarında tələbin azalacağı ehtimallarını ön plana çıxarıb.

“Goldman Sachs” da bu mənzərəyə cavab olaraq neftin qiymət proqnozunu ciddi şəkildə aşağı salıb və 2026-cı il üçün qiymətləri 60 dolların altına endirib.

Enerji strateqi Conatan Barratt qeyd edir ki, bazar yalnız mövcud təklifi deyil, eyni zamanda mümkün ticari müharibələrdən nəticəsi olaraq yaranan gələcək tələbatın azalmasını da qiymətə daxil edir.

“OPEC+” istehsal qərarları

“OPEC+” 2025-ci ilin may ayı üçün gözləniləndən daha çox hasilat artımına qərar verib. Bu qərar neft bazarının ən həssas vaxtında qəbul edilib. Eyni zamanda, Səudiyyə Ərəbistanı planlaşdırılmış hasilatdakı artımdan əvvəl rəsmi satış qiymətlərini aşağı salıb.

“Reuters”in apardığı sorğuya əsasən, “OPEC”in ümumi hasilatı mart ayında gündəlik 110,000 barel azalıb. Bu isə bazar üçün ziddiyyətli siqnallar yaradıb – çünki rəsmi bəyanatlar hasilatın artırılacağını göstərsə də, faktiki rəqəmlər azalma olduğunu göstərir. Bu vəziyyət “OPEC+” üçün bazarın balanslaşdırılması istiqamətində ciddi çətinliklər yaradır.

Neft iqtisadçısı Sara Metyus izah edir ki, “OPEC+” çətin və həssas hala gələn balansı qorumağa çalışır. Təşkilat üzvləri büdcələrini maliyyələşdirmək üçün qiymətləri kifayət qədər yüksək səviyyədə saxlamaq istəyir, amma eyni zamanda bu yüksək səviyyə tələbin azalmasına və ya sürətlənən enerji keçidinə səbəb olacaq qədər yüksək olmamalıdır.

Nəticə etibarı ilə, bütün bunları nəzərə aldıqda qeyd edə bilərik ki, neft qiymətlərinin azalması fonunda dollar daha çox dəyərlənir. Bu da o deməkdir ki, neft qiymətlərindəki azalma Azərbaycanın da gəlirlərini nəzərə çarpacaq qədər azaldacaq və ölkəyə girən valyutanın həcminə neqativ yöndə təsir edəcək ki, buna paralel olaraq bu proses manata güclü təzyiq göstərəcək, manatın dəyər itirməsinə səbəb olacaq. Dövlət büdcəsinin də yenidən nəzərdən keçirilməsinə səbəb olacaq. Manatı qorumaq məqsədilə MB ya yumşaq devalvasiyaya gedə bilər, yada onsuzda azalan valyuta rezervlərini bir az daha azaltmaq riskinə rəğmən bazara əlavə valyuta buraxacaq.

Xülasə, Trampın bu addımları ya dünya iqtisadiyyatını defolt edəcək, yada impiçmentə getməyə məcbur olacaq.