vaxtlı-vaxtında oxuyun! Çərşənbə axşamı, 6 may 2025
1 ABŞ dolları 1 USD = 1.7 AZN
1 Avro 1 EUR = 1.6977 AZN
1 Rusiya rublu 1 RUB = 0.0272 AZN
1 İngiltərə funt sterlinqi 1 GBP = 1.9671 AZN
1 Türkiyə lirəsi 1 TRY = 0.0914 AZN
Seyid Cəfər Pişəvəri (1892 - 1947)

«Ancaq topların ağzından açılan atəş haqq sözüdür»

Seyid Cəfər Pişəvəri (1892 - 1947)
MÜTALİƏ  
Obyektiv əxlaq və allahsızlıq haqqında 08:04 | 4 may 2025 | Bazar Məqaləyə 30 dəfə baxılıb Şriftin ölçüsü Xəbərin şriftini kiçilt Xəbərin şriftini böyüt

Obyektiv əxlaq və allahsızlıq haqqında

Vicdanlı, dürüst insanların həyatda qalmaq şansı azdırmı?

Elvüsal MƏMMƏDOV

MÖVZU İLƏ ƏLAQƏLİ

Ateizmin özü ilə gətirdiyi böyük problemlərdən biri əxlaqa münasibət problemidir. Ateistlərin əhəmiyyətli hissəsi əxlaqın nisbiliyini, subyektivliyini müdafiə edir. Əlbəttə ki, ateistlər arasında əxlaqın mənasız olduğunu deyənlər olduğu kimi, onu əhəmiyyətini başa düşənlər də vardır. Məsələn, ingilis pozitivist filosofu Alfred Ayerə görə, əxlaq mənasız bir şeydir. Amma Riçard Dokinz bütünlükdə darvinistcəsinə olan bir cəmiyyətdə yaşamaq istəmədiyini bildirməklə xristian əxlaqının əhəmiyyətini təsdiqləyir. Yaxud başqa bir ateist – amerikalı fizik Lourens Krauss insesti müdafiə edir. Yaxşı fizikdir, amma insesti müdafiə edəcək qədər tərbiyəsiz, mənəviyyatsız adamdır!

Ateizm öz diskursunu əsaslandırmaq üçün təkamül nəzəriyyəsinə istinad edir. Təkamülə görə, insan həyatda qalmaq üçün mövcuddur, yaşamaq üçün mübarizə aparmaq lazımdır. Əxlaqlı, vicdanlı, dürüst insanların həyatda qalmaq şansı azdır. 

Müşahidə göstərir ki, əxlaqi dəyərlərin kökündə Tanrı varsa, mənəvi-əxlaqi duyğular bu qədər həssas və möhkəm ola bilər. Problem budur ki, Tanrını inkar etməklə ateizm normativ, konseptual və prinsipial əxlaq təlimini – obyektiv əxlaqı inkar edib. Məsələ o zaman mürəkkəb hal alır ki, biz vahid Tanrını qəbul etmədiyimizdə əxlaqda müəyyənedici meyar kimi insanın mühakimə və təxəyyülü çıxış edir. Belə olduqda mütləq pis, yaxud yaxşı olmur. Məcbur qalıb pis və yaxşını subyektin özünə görə müəyyən edəcəyik. Tanrı yoxdursa, obyektiv əxlaq normaları da yoxdur.

Misallar:

a. Nikahdankənar cinsi münasibətin yaxşı, yaxud pis olduğunu insanların öz seçiminə buraxsaq, nə baş verər? Əksəriyyət, xüsusən kişilər kişiyə məsuliyyət yükləməyən cinsi əlaqəyə “hə” deyəcəklər; üstəlik, nikah olmadan, yaxud tərəflərə heç bir məsuliyyət yükləməyən nihilist cinsi əlaqə tendensiyasını, ilahi, əxlaqi yanaşma olmadan, hansı meyara əsasən yanlış hesab etmək mümkündür?! Hüququn hər şeyi tənzimlədiyi bir dövrdə tərəflərin öz razılığı ilə baş verən nikahdankənar cinsi əlaqəyə modern Qərbdə artıq pis bir şey kimi baxmırlar. Çünki modern təfəkkür bu akta pis baxmır. Belə bir dünyagörüşünün daşıyıcısı olan insanlara mənə irad bildirən dostum nəyə əsasən bu hərəkətin pis olduğunu izah edəcək?

b. Yeni gender tipləri arasında seçim edən və bunu hər bir fərdin öz seçim hüququ ilə əsaslandıran birisinə nəyə istinadən ibnəliyin, lezbiyanlığın yaxşı olmadığını izah edəcəksən?

c.  Heç kimin olmadığı yerdə nalayiq danışmağı, yaxud dostların öz aralarında söyüş söyməsini (dostlar əgər bunu öz aralarında normal hesab edirlərsə) obyektiv əxlaq norması olmadan necə qəbahət hesab etmək mümkündür? Artıq danışıq norması halına gələn bu halın pis olduğunu hansı meyarla əsaslandırmaq mümkündür?

Misalların sayını çoxaltmaq mümkündür...

Unutmayaq ki, bu gün mənəvi müstəvidə çox şeyi “fərdin hüquqları”, “fərdin xoşbəxtliyi”, “fərdin seçimi” deyilən neo-yanaşmalar tənzimləyir.

Bir sözlə, Tanrını sərf-nəzər edən baxış bucağı əxlaqın obyektivliyini inkar edərək onun nisbiliyini iddia etmiş, bununla da ailədə, insana baxışda, həyata münasibətdə mənəvi dəyərlərə biganə qalmış, nikahın əhəmiyyətini mühakimə etmiş, əxlaqın ixtisarı hesabına fərdin azadlığını şişirtmişdir. Tanrını kilsəyə salan “maarifçilər”in xələfləri 16+ filmləri qanunla himayə olunan sahə halına gətirmiş, görünüşü nümayiş etdirməklə pul qazanma təmayülünü ön plana çıxarmış, yeni gender tiplərinin yaranmasına “xeyir-dua” veriiblər.


   

MÜƏLLİF

ANKET

Hökümətin ölkədə hansı sahəyə diqqətinin artırılmasını istərdiniz?

  • Elm-təhsil
  • Səhiyyə
  • Sosial Müdafiə
  • Ekologiya, təbii sərvətlər
  • Müdafiə-təhlükəsizlik
  • Mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat
  • Kənd təsərrüfatı, aqrar sənaye
  • Sahibkarlıq, sənaye (zavod, fabrik)