Albert Eynşteyn və onun dilini çıxardığı məşhur fotosu. Bu şəkli görməyən, bilməyən çox az adam var. Ancaq onun tarixçəsini bilən azdır...

14 Mart dahi alimin doğum günüdür. 1951-ci ildə görkəmli fizik ad günü axşamı restorandan çıxarkən onu bezdirən mətbuat nümayəndələrindən qaçaraq arvadı və dostu ilə özünü avtomobilin içinə atır. Foto-müxbirlərin zəli kimi qır-saqqız olmalarına “That's enough” (“Yetər artıq”) deyərək dilini var gücü ilə çölə çıxarır.

Və Artur Sass (Arthur Sasse) adlı bir foto-müxbir o anı ölümsüzləşdirir. Bu kadr Artura dünya şöhrəti gətirir...

***

Riyazi simvol kimi π-nin ilk qeyd edilmiş istifadəsi Uelsli riyaziyyatçı Uilyam Consun 1706-cı ildə yazdığı “Synopsis Palmariorum Matheseos” (Matheson Palmariosun xülasəsi) adlı əsərində olub. Cons yunan dilindəki  περιφέρεια (periferiya) sözününü qısaldaraq baş hərfini – π-ni götürüb.

O, belə yazmışdı: “3.14159 və s. = π”. 

Bununla belə, π-nin yayılması onu 1737-ci ildə mənimsəyən başqa bir riyaziyyatçı Leonard Eyler tərəfindən populyarlaşdırdıqdan sonra başlayıb. 

Eyler Elm tarixinin ən nüfuzlu və ən məhsuldar riyaziyyatçılarından biri idi və o, π-dən özünün hesab, ədədlər nəzəriyyəsi, həndəsə və fizika sahəsindəki işlərində istifadə edirdi. 

Dahi riyaziyyatçı belə yazırdı: “Qoy π simvolu çevrənin uzunluğunun diametrinə nisbəti göstərsin”.

O vaxtdan π universal bir simvol kimi dünyada ən tanınan və ən məşhur riyazi sabitlərdən birinə çevrilib. Bu rəqəmi əzbər bilmək riyaziyyatçılar üçün vurma cədvəli qədər vacibdir.