ABŞ prezidenti Donald Tramp da daxil olmaqla G7 ölkələrinin liderləri bu gün Kanadanın Alberta ştatının Kananaskis şəhərində başda İran və İsrail arasındakı gərginlik olmaqla bir çox mövzuda ortaq mövqe axtarmaq üçün sammit keçirəcək.

AFP-nin məlumatına görə, Kanadanın Kananaskis şəhərində keçirilən üç günlük görüş Trampı yenidən beynəlxalq diplomatik gündəmə gətirir. Tramp Ağ Evə qayıtdıqdan sonra ölkəsinin müttəfiqlərini geniş xarici siyasət dəyişiklikləri və həm tərəfdaşlara, həm də rəqiblərinə tətbiq etdiyi yüksək tariflərlə təəccübləndirib.

Kanadanın Baş naziri Mark Karni Böyük Britaniya, Kanada, Fransa, Almaniya, İtaliya, Yaponiya və ABŞ kimi əsas sənaye ölkələrinin sammitində fikir ayrılıqlarının azaldılmasına yönəlmiş gündəm müəyyən edib.

Bununla belə, bu ölkələrin liderləri İran və İsrail arasında qarşılıqlı hücumlarla bağlı danışıqlar apararkən, onların arasında fikir ayrılıqlarının yaranacağı gözlənilir. Bu hücumlar ötən cümə səhəri İsrailin İrana nüvə və hərbi obyektlərinə hava zərbələri endirməsindən sonra başlayıb.

Diplomatik olaraq, Karni bildirib ki, Kanada hazırda ölkələrin İsrail və İran arasında “eskalasiyanı azaltmaq” üçün birgə çağırışla bağlı fikirlərini öyrənir.

G7 gərginliyi azaltmağa çağıra və ya “İsrailin özünümüdafiə haqqını” təkrarlaya və Tehranı nüvə proqramı ilə bağlı mövcud gərginliyə görə günahlandıra bilər.

Avropa Komissiyasının sədri Ursula von der Leyen sammitdən əvvəl İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahuya diplomatiyanın İranla bağlı ən yaxşı variant olduğunu deyib, lakin o, atəşkəsə çağırmayıb.

Von der Leyen G7 sammitində jurnalistlərə deyib ki, o və Netanyahu İranın nüvə silahına malik olmaması ilə bağlı razılığa gəliblər: “Əlbəttə, uzunmüddətli perspektivdə danışıqlar yolu ilə həll yolu ən yaxşısıdır”.

Tramp İsrailin hücumlarını tərifləyib və iki ölkəni “razılaşmaya” çağırıb.

Avropa ölkələri isə ehtiyatlı davranıblar. Fransa prezidenti Emmanuel Makron İranı nüvə proqramı ilə bağlı gərginliyi artırmaqda ittiham edərək, mülayim olmağa və Vaşinqtonu isə danışıqları bərpa etməyə çağırıb.

İranla həmişə dostluq münasibətləri saxlayan Yaponiya Qərb ölkələrindən fərqli mövqe tutaraq, İsrailin hücumlarını qəbuledilməz və dərin təəssüf doğuran adlandırıb.

Tramp bu yaxınlarda tez-tez bəyan edirdi ki, Kanada Birləşmiş Ştatların “51-ci ştatı” olarsa, daha yaxşı vəziyyətdə olardı.

Tramp sonuncu dəfə 2018-ci ildə G7 sammitində iştirak etmək üçün Kanadaya səfər edib və burada o vaxtkı baş nazir Castin Trüdonu tənqid edib və sammitin yekun bəyannaməsi ilə bağlı qeyd-şərtlərini bildirib.

Bununla belə, Mark Karni mart ayında Trampın bəyənmədiyini açıq şəkildə bildirdiyi Trüdonu əvəz edərək Kanadanın baş naziri vəzifəsinə gələndən sonra iki ölkə arasında gərginlik azalıb. Buna baxmayaraq, ciddi gərginlik davam edir.

Qlobal iqtisadi nizamda azad ticarətə əsaslanan köklü transformasiyanı hədəfləyən Tramp iyulun 9-dan etibarən ABŞ-ın dost və düşmənlərinə hərtərəfli tariflər tətbiq edəcəyinə söz verib.

İyunun 14-də Trampla telefonla danışan Von der Leyen ticarət danışıqlarında irəliləyişin olacağına ümid etdiyini bildirib.

“Gəlin ticarətimizi ədalətli, proqnozlaşdırıla bilən və açıq saxlayaq. Hamımız proteksionizmdən qaçmalıyıq”, – Avropa Komissiyasının sədri deyib

Von der Leyen həmçinin G7-ni İran-İsrail münaqişəsi ilə Rusiya-Ukrayna müharibəsi arasında əlaqə yaratmağa çağırıb.

“İranda dizayn edilmiş və istehsal edilmiş PUA-lar və ballistik raketlər Ukrayna və İsrailin şəhərlərinə təsadüfi zərbələr vurur, ona görə də bu təhlükələrə paralel olaraq mübarizə aparılmalıdır”, – komissiya sədri bildirib.

Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski də sammitə dəvət olunub və Trampla görüşməyə ümid edir.

ABŞ prezidenti Ağ Evə gəldiyi ilk günlərdə Ukraynada sülh razılaşması əldə edəcəyinə söz vermiş və Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə yaxınlaşmışdı. Lakin Putin ABŞ-ın atəşkəs çağırışını rədd etdikdən sonra bu yaxınlaşma tez qəzəbə çevrildi.

Tramp bu günlərdə rusiyalı həmkarı ilə telefonla danışıb və İran və İsrail arasındakı mübahisəni və Ukraynadakı müharibəni müzakirə edib. Tramp deyib ki, o, Putinin İsrail və İran arasında vasitəçi olmasına açıqdır.

Fransa prezidenti rusiyalı həmkarının belə bir şeyə vasitəçilik edə bilməyəcəyinə inandığını bildirib.

G7-nin birgə bəyanatına heç bir məsələnin daxil edilməyəcəyi gözlənilir. Bunun əvəzinə, Karni təchizat zəncirlərinin təkmilləşdirilməsi kimi daha az mübahisəli məsələlərlə bağlı açıqlamalar verməyə çalışır.

Tramp G7 sammitinə Vaşinqtonda keçirilən fövqəladə hərbi paradın onun ad gününə təsadüf etməsindən və ölkədə onun siyasətinə etiraz edən nümayişlərə səhnə olmasından sonra iştirak edir.