Düzünü deyim ki, o böyük rəssamın bu tablosunu heç görməmişdim. Qismət oldu. Pikasso öz oğlunu mindirib eşşəyin belinə, fırçanı alıb əlinə. Hərçənd ki, biz olsaq əlimizə ağac alıb, eşşəyin başını-gözünü sındırardıq, Pikasso fırça götürüb.

Məni qınamayın, əsər o qədər də qeyri-adi deyil. Sadəcə eşşəyi minənin Pikassonun oğlu olması maraqlıdır. Eşşək elə eşşəkdir - bizimkilər kimi.

Bizimkilər kimi?

Biz eşşəklərimizi daha çox qiymətləndiririk. Məmmədhəsən əminin güdaza getmiş eşşəyini rəhmətlik Mirzə Cəlil tərif edib. İndi isə eşşəyi hətta səhnəyə gətiriblər. Təsəvvür edin böyük bir konsert salonu boyaboy doludur. Səhnədə iki həpənd. Ssenaridə yazıldığı kimi, o qədər kişinin, qadının, gəlinin, uşağın qarşısında, SƏHNƏDƏ ər arvadına deyir:

- Aaz eşşək qızı eşşək, bir çay gətir!

Salonda çılğın gülüş səslərinə, uğunub gedənlərə, gözləri yaşarıncaya qədər gülənlərə baxırsan və… eşşəkdən çox adama yazığın gəlir. Həm yazığın gəlir, həm də fikirləşirsən:

- Eşşək kimdir?!

Yazan? Söyləyən? Gülən?

Pikasso oğlunu eşşəyə mindirib. Məmmədhəsən əminin eşşəyi hələ də qayıtmayıb. Amma səhnədə yad edilir.

Bir dəfə, daha doğrusu ilk dəfə mən yazmışam ki, bütün canlılar arasında ən kədərli göz eşşəyin gözləridir. Götürüb öz adlarına çıxanlar oldu. Neynəyim, bir eşşəyin gözündən ötrü, gözügöyçəklərin xətrinə dəyəsi deyiləm ki. Həm də o qədər eşşək vaar…

Pikassonun eşşəyindən fərqli olaraq bizim eşşəklər orda-burda at oynadırlar. Deyirsən:

- Bax, qanunla bu məsələ belədir.

Qulaqlarını şəkləyir:

- İaaa, ey adam balası, hərənin öz qanunu var. Sən heç bilirsən mən kimin eşşəyiyəm?

- Kimin eşşəyisən?

- …

Oy daad! Ə, onun nə yekə eşşəyi varmış?! O birisinə söz deyirsən, anqırır:

- Ə, bilirsən nə var? Mən deyirəm ki, belədir vəssalam! Hara gedirsən, get şikayət elə!

Hara gedəsən? Kimə deyəsən ki, eşşəyinə denən özünü eşşəkliyə qoymasın?

Pikassonun oğlu eşşəkdən balacadır. Amma bizimkilərin qoduqları özlərindən böyükdür. Bütün qoduqlar kimi, valideynlərindən qabaqda gedirlər. Atılıb-düşürlər, lotuluq eləyirlər.

Eşşəklərin şou-biznesdəki bəzi «atmaralları» ilə eşqbazlıqları Pikassonun heç ağlına da gəlməz. Hərçənd ki, bu eşq-məhəbbətdən olsa-olsa «doğub-törəməz» qatır dünyaya gəlir. Bahalı maşınlar, evlər, villalar kasıb-kusubun üstünə kişnəyir.

Və bu yerdə yadıma rəhmətlik Əziz Nesin düşdü. Bir yazısını qısa təkrar edim. Yük altında, qan-tər içində əzab-əziyyət çəkən fağır eşşək başını qaldıranda o milyonluq villalardan birinin balkonundakı həmcinsi, yəni eşşək gözünə dəyir. Balkondakı eşşəyin əlində soyuducudan çıxıb, istiyə düşdüyündən, tərləmiş badə var. Kinayə ilə yük altında əzab çəkən eşşəyə baxır. Bu zəhmətkeş eşşək də dilini dinc qoymur:

- Nə özünü dartırsan? Sən də eşşəksən, mən də. Bu dünyada sən də yaşayırsan, mən də.

Balkondakı eşşək badədən bir qurtum alıb anqırır:

- Düz deyirsən, bu dünyada sən də yaşayırsan, mən də. Amma sən elə yaşayırsan, mən belə…

Allah Əziz Nesinə rəhmət eləsin! Hərçənd demişdi ki, qəbrimin üstündə-filan da heç nə oxunmasın.

Hə, yadıma düşdü. O kişi var ha, o kişi. Eşidib ki, Türkiyədə eşşək südü çox bahalıdır. Bir sağlamlıq, əlac dərmanıdır. Biz tərəflərdə qızılca çıxaran uşağa içirərlər, eşitmişəm. Amma bir eşşək firması təsəvvür edin.

Və dediyim o qonşu kişi düşüb kənd-kənd, oba-oba eşşək alverinə. Özü də ən çox dişi eşşək axtarıb ki, damazlıq saxlasın. Bir-iki lotu-potu da orda-burda deyib ki, o kişi zoofildir, yoxsa niyə məhz dişi eşşək axtarır? Söz də yayılıb. Baldızı gəlib arvadının qulağına çatdırıb. Arvad da neçə vaxtdan bəri ayrı yatan kişinin çarpayısına baxıb, yana-yana deyib:

- Uy aaz, külü qoyum onun başına! Zoofiliymiş. Yox bir, aslan imiş, canavar imiş, xəbərim olmayıb. Öküzün biridir.

Pikassonun eşşəyinin üstünə oğlu var.

Həm də nə olsun ki, var? Eşşəkdi də. Oralarda bir otel var. Girəcəkdəki şüşələrdən biri sınıq-sınıqdır. Düzəltmirlər. Bilirsiz niyə? Pikasso orada nə isə çəkməliymiş. Hirslənir və otelin o şüşəsini sındırır. İndi onu Pikassonun əsəri kimi saxlayırlar. Hələ bir lövhə də yazıb, qoyublar ki, bu şüşəni Pikasso sındırıb. Yəni küy, hay-haray.

Eşşəkdi də. Bizim eşşəklər Pikassonun eşşəyindən əskikdir? Odeyyy, biri yenə anqırır:

- Nə Nizami, nə Füzuli, nə Üzeyir, nə Sabir, nə Mirzə Cəlil?! İaaa, iaaa… iaaa…

Heç gör Pikassonun eşşəyi anqırır?! Eşşəyin üstündəki oğlunun da səsi çıxmır.

Amma bu qoduqlar…