Gecə boyu davam edən danışıqlardan sonra Dünya Ticarət Təşkilatının (DTT) üzvləri həddindən artıq balıq ovuna məhdudiyyət qoyulması, inkişaf etməkdə olan dünyada COVİD-19 peyvəndlərinin istehsalının genişləndirilməsi, ərzaq təhlükəsizliyinin yaxşılaşdırılması və 27 illik ticarətdə islahatların aparılmasına yönəlmiş bir sıra sövdələşmələr və öhdəliklər əldə edib.

DTT-nin Baş direktoru Nzogi Okonjo-İveala gərgin danışıqlarda bir neçə yuxusuz gecədən sonra dünyanın Rusiya müharibəsi kimi böhranlar və milyonlarla insanın həyatına son qoyan pandemiya üzləşdiyi bir vaxtda yeni əməkdaşlıq hissi səsləndirməklə DTT-nin yarım ildə ilk nazirlər konfransını yekunlaşdırıb.

“Əldə etdiyiniz paket razılaşmaları bütün dünyada insanların həyatında dəyişiklik edəcək. 15 aylıq işdən sonra “görünməmiş çatdırılma paketi” hazırlanıb. Nəticələr göstərir ki, DTT əslində dövrümüzün fövqəladə hallarına cavab vermək iqtidarındadır”, – deyə Okonjo-İveala bildirib.

Razılaşmalar DTT-ni Birləşmiş Ştatlara qarşı ədalətli olmamaqda ittiham edən və ABŞ arasında artan iqtisadi və siyasi rəqabətə tutulmuş keçmiş ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının dəfələrlə tənqidi ilə üzləşmiş ticarət orqanına yeni nəfəs verə bilər.

Son illər Vaşinqton DTT-nin beynəlxalq ticarət mübahisələrinə baxan apellyasiya məhkəməsinin versiyasını qüvvədən salıb. DTT konsensus əsasında fəaliyyət göstərir, yəni 164 üzvünün hamısı onun sövdələşmələri barədə razılığa gəlməlidir və ya ən azı buna mane olmamalıdır.

Bəzi nümayəndələr Rusiyadan olan həmkarları ilə eyni məkanda olmaq istəmədiyi üçün bəzən danışıqlar arxa otaqlarda və ya yazışmalarla keçirilib. Bu, prezident Vladimir Putinin ərzaq və yanacaq qiymətlərinə təsiri olan Ukraynaya müdaxiləsinə etiraz olub.

Cümə günü əldə edilən əsas nailiyyətlər arasında həm qeyri-qanuni, bildirilməyən və tənzimlənməmiş balıq ovuna dəstəyin, həm də dünya okeanlarında həddindən artıq vergiyə məruz qalan ehtiyatlarda balıq ovuna qadağa qoyulması üçün ilkin ambisiyalardan uzaq olan bir razılıq olub. Bu, DTT-nin 2013-cü ildən bəri sərhədləri keçən mallar bürokratiyasını aradan qaldıran ilk əhəmiyyətli sazişdir və şübhəsiz ki, ən təsirli müqavilələrindən biridir.

“DTT üzvləri ilk dəfə olaraq ətraf mühitin davamlılığı ilə bağlı müqavilə bağladılar. Bu, həm də birbaşa və ya dolayısı ilə dəniz balıqçılığından asılı olan 260 milyon insanın dolanışıq vasitələrinə aiddir”, – deyə Nzogi Okonjo-İveala qeyd edib.

DTT rəhbəri bildirib ki, bu saziş balıqçılıq sənayesində hökumət subsidiyalarının və həddindən artıq çox operatorun imkanlarını məhdudlaşdırmaq üçün ilk addımdır.

Ən mübahisəli məsələ kifayət qədər uzağa getmədiyini və hətta xeyirdən daha çox zərər verə biləcəyini söyləyən vəkillik qruplarına qarşı COVİD-19 peyvəndləri üçün əqli mülkiyyətin qorunmasından imtina etmək planı haqqında razılaşma olub.

ABŞ Ticarət Nümayəndəsi Katrin Tai “ən çox ehtiyacı olanlar üçün daha təhlükəsiz və təsirli peyvəndlər əldə etmək üçün konkret və mənalı nəticəni” alqışlayıb. O, bu razılaşmanın DTT-nin adi insanların ehtiyaclarına daha yaxşı qarşılaması üçün birlikdə işləyə billdiyimizi göstərdiyini deyib.

“Sərhədsiz Həkimlər” yardım qrupu bunu “dünya miqyasında insanların sağlamlığı üçün dağıdıcı qlobal uğursuzluq” adlandırıb. Belə ki, saziş müalicə və testlər də daxil olmaqla, COVİD-19-a qarşı mübarizədə digər vasitələri əhatə etmir.

İctimai Peyvənd Alyansının həmsədri və “Oxfam”ın bərabərsizlik siyasətinin rəhbəri Maks Louson “varlı ölkələrin DTT-də davranışı tamamilə utancvericidir” deyib. Onun sözlərinə görə, Avropa İttifaqı, ABŞ, Böyük Britaniya və İsveçrə daha güclü mətnə mane olub.

Müzakirələr zamanı sərt danışıqlar bəzi inkişaf etmiş ölkələri məyus edib. Hindistanın ticarət naziri Piyuş Qoyal nazirlərin görüşünün “çoxtərəflilik üçün böyük təkan” olduğunu və onilliklər ərzində geridə qalan balıqçılıq kimi məsələlərdə irəliləyişə nail olunduğunu bildirib.

“Hindistan nəticədən 100 faiz razıdır”, – deyə o, Cenevrədə jurnalistlərə bildirib.

İclasda Ukraynadan buğda, arpa və digər əsas ərzaq məhsullarının daşınmasına təsirini kompensasiya etməyə çalışan BMT-nin Ümumdünya Ərzaq Proqramına təsir edən ixrac məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması barədə razılıq da əldə olunub.