Ukrayna mediası ABŞ prezidenti Donald Trampın Ukraynaya verdiyi hərbi yardım müqabilində ölkənin nadir minerallarından böyük bir pay almaq istədiyini bildirərək, siyasəti sərt tənqid edən başlıqlar dərc edib. Paytaxt Kiyevdə çıxan qəzetlər Trampın Ukraynaya 26 trilyon dollar dəyərində olan təbii sərvətləri müqabilində təzyiq etdiyini iddia edib.

Seçkiqabağı kampaniyası zamanı “Rusiya-Ukrayna müharibəsini tezliklə bitirəcəyəm. Ukrayna lideri Zelenski dünyanın ən yaxşı marketoloqudur, hər gələndə 60 milyard dollar alır”, –­ ifadələrinin müəllifi ABŞ prezidenti Donald Tramp vəzifəyə başlamasından bir ay ötmədən dünən ilk dəfə Rusiya lideri Putinlə telefonla danışıb.

Putinlə görüşdən əvvəl “Fox News”a danışan Tramp ABŞ-ın Ukraynaya ayırdığı xərcləri geri almaq istədiyini deyib: “Mən pulumuzun təmin olunmasını istəyirəm, çünki yüz milyardlarla dollar xərcləmişik”.

Tramp ABŞ-ın Ukraynaya verdiyi dəstək müqabilində 500 milyard dollar nadir metal tələb etdiyini və Ukrayna rəsmilərinin bunu prinsipial olaraq təsdiqlədiyini iddia edib. Fevralın əvvəlində başqa bir bəyanatda ABŞ prezidenti açıq şəkildə bildirdi ki, Vaşinqton hərbi dəstək müqabilində Ukraynadan nadir torpaq metalları tədarük etməsini istəyir: “Onlar bir gün rus ola bilər, olmaya da bilər. Amma biz buna çox pul qoymuşuq və mən o pulu geri almaq istəyirəm”.

Zelenski mədənçilik müqabilində təhlükəsizlik təklif edir

Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski Trampın tələblərinə cavab olaraq “minerallar müqabilində təhlükəsizlik” sazişi təklif edib. Zelenski deyib ki, ABŞ Ukraynanın böyük təbii ehtiyatlarına çıxış müqabilində ona zəmanət verməlidir.

Zelenski “Reuters”ə müsahibəsində əvvəllər gizli saxlanılan nadir torpaq ehtiyatlarının xəritəsini göstərib və deyib: “Əgər biz sövdələşmədən danışırıqsa, onda gəlin razılaşaq. Ukraynaya müttəfiqlərindən təhlükəsizlik zəmanəti lazımdır”.

Ukrayna lideri bu günə qədər ölkəyə ən çox dəstək verən ölkənin ABŞ olduğunu vurğulayaraq, “Əgər ABŞ ən çox yardım edibsə, ABŞ da ən çox qazanmalıdır”, – ifadəsi ilə Vaşinqtona mesaj verib.

ABŞ-ın nadir torpaqlar və Ukraynanın zəngin ehtiyatları uğrunda yarışı

Dünyada hərbi və sənaye istehsalı üçün vacib olan nadir metallar Ukraynanın ən qiymətli təbii sərvətləri sırasındadır. Dentonsun 2024-cü ilin avqust hesabatına görə, Ukraynanın nadir torpaq ehtiyatlarının dəyəri 26 trilyon dolları ötür.

Ukrayna hökuməti və “Kiyev İndependent” qəzetinin məlumatına görə, bu resursların əksəriyyəti hələ də Ukraynanın nəzarətindədir. ABŞ Geoloji Xidmətinin (USGS) hesabatlarına görə, Ukraynada ABŞ-ın kritik hesab etdiyi 50 mineraldan 22-si və AB tərəfindən siyahıya alınmış 34 kritik mineraldan 25-i var.

Bu nadir minerallar müdafiə sənayesi, bərpa olunan enerji və qabaqcıl texnologiya istehsalı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.

Bildirilir ki, qrafit, litium, titan və berilyum kimi metallar yüksək performanslı maqnit, elektrik mühərrikləri, elektron cihazlar və raket sistemlərinin istehsalında istifadə olunur.

Lantan, serium və neodim kimi nadir elementlər külək turbinlərindən tutmuş elektrik avtomobil akkumulyatorlarına qədər bir çox sahədə mühüm rol oynayır.

Ukraynanın litium ehtiyatları Avropanın ən böyük ehtiyatlarından sayılır və təxminən 500 min metrik ton olduğu təxmin edilir.

Ukrayna Avropada ən böyük titan və uran ehtiyatlarına malikdir və dünyada titan istehsalına görə ilk 10-luğa daxildir.

ABŞ-Ukrayna razılaşması qaçılmazdırmı?

Avrasiya Mərkəzinin redaktoru Piter Dikinson fevral ayında “Politico”ya danışarkən ABŞ-ın Ukraynanın resurslarından “öz mənfəəti üçün” istifadə etməyə çalışdığını bildirib. “Trampın Ukraynanın resurslarından istifadə etməsi bir çox ukraynalıları incidir”, – Dickinson deyib. dedi.

Bununla belə, diplomatik mənbələrə görə, ictimaiyyətin əhəmiyyətli bir hissəsi Ukraynanın ekzistensial müharibə apardığını nəzərə alsaq, bunu “məcburi razılaşma” kimi qiymətləndirir. Bir çox ukraynalı hesab edir ki, Trampın “ən yaxşı variantı ölkələrini xəritədən silməkdənsə, heç olmasa təhlükəsizlik zəmanəti müqabilində sövdələşmə etmək olardı”.

Ağ Ev rəsmiləri deyirlər ki, Tramp gələn həftə Zelenski ilə görüşə bilər və iki lider “minerallar müqabilində təhlükəsizlik” təklifini müzakirə edəcək. Diplomatik mənbələrə görə, razılaşma reallaşarsa, ABŞ-ın Ukraynadan birbaşa nadir torpaq idxalına başlaya biləcəyi və müdafiə sənayesini dəstəkləmək üçün yeni strategiya müəyyən edəcəyi düşünülür.

Bu hadisələr bir daha sübut edir ki, ABŞ və Qərb Ukraynanı təkcə geosiyasi mübarizədə deyil, həm də sənaye və enerji resursları uğrunda qlobal müharibədə kritik oyunçu kimi görüb.