2024-cü il dünya meşələri üçün tarixin ən qaranlıq tarixindən biri kimi qeydə alınıb. İqlim dəyişikliyi və şiddətli quraqlıq nəticəsində yaranan meşə yanğınları təkcə tropik bölgələrdə deyil, həm də boreal meşələrdə fəsadlar törədib.

“WRI” Qlobal Meşə Monitoru platformasında mövcud olan Merilend Universitetinin “GLAD” Laboratoriyasının məlumatlarına görə, təkcə tropik meşələrin ilkin itkisi 6,7 milyon hektara çatıb. Bu, Panama böyüklüyündə bir ərazinin məhv edilməsinə bərabər sayılır.

Bu itkilərin əsas səbəbi kimi yanğınlar önə çıxır. 2023-cü illə müqayisədə beş dəfə çox əsas meşələr yanğınların qurbanı olub. Təkcə bu yanğınlar 4,1 giqaton istixana qazı tullantısı ilə nəticələnib. Bu miqdar bir il ərzində bütün hava nəqliyyatının istehsal etdiyi karbondan dörd dəfə çoxdur.

Xəbərə görə, Braziliya 2024-cü ilə qədər ən çox meşələri itkisi ilə qarşılaşan ölkə olub. Ölkənin COP30-a ev sahibliyi etməyə hazırlaşdığı bir ildə bütün tropik meşə itkilərinin 42 faizi bu ölkədə baş verib. Bu itkilərin 66 faizini yanğınlar təşkil edib. Kənd təsərrüfatı yanğınları ilə yanaşı, iqlim dəyişikliyinin yaratdığı quraqlıq və El Nino yanğınları daha da artırıb.

Braziliyadan sonra 200 faiz artımla Boliviya ikinci olub. 1,5 milyon hektar meşə sahəsini itirən ölkə daha böyük meşə sahəsinə malik olan Konqo Demokratik Respublikasını geridə qoyub. Konqoda yanğınlar nəticəsində meşə itkisi 150 faiz artıb. Bu ölkələrin meşələri dünyanın karbon balansında mühüm rol oynayıb.

Kolumbiyada meşə itkisi 50 faiz artıb, lakin bu, ilk növbədə yanğınlarla bağlı deyil. Sülh danışıqlarının pozulması, qeyri-qanuni mədənçilik və koka istehsalı kimi amillər təsirli olub.

Yanğınlar təkcə tropik bölgələrdə deyil, Rusiya və Kanada kimi şimal meşələrində də təsirli olub. “Global Forest Watch” məlumatlarına görə, 2024-cü il həm tropik, həm də boreal meşələrdə ilk dəfə yanğınların olduğu il kimi qeydə alınıb. Bu bölgələrdəki meşələr iqlim dəyişikliyi səbəbindən quraqlığa və yanğına daha həssas olur.

Bəzi ölkələrdə müsbət irəliləyişlər oldu. Məsələn, İndoneziya bütün əlverişsiz şəraitə baxmayaraq, meşə itkisini 11 faiz azalda bilib. Malayziya da 13 faiz azalma əldə edib. Bu uğurlar yerli icmaların rəhbərliyi altında hazırlanmış mühafizə layihələrinin və torpaq siyasətinin effektiv olduğunu nümayiş etdirir. Boliviyadakı “Charagua Lyambae” qoruğu 2024-cü ildə yanğınların qarşısını almağı bacaran bir nümunə idi.

Lakin ümumi mənzərə pessimist olaraq qalır. 2021-ci ildə Qlazqoda imzalanan bəyannaməyə baxmayaraq, meşə itkisi 2030-cu il hədəfindən çox uzaqda qalır. Meşələri qorumaq üçün yanğının qarşısının alınması tədbirləri, davamlı ticarət zəncirləri və daha çox maliyyələşmə vacibdir. “WRI”dan Kelli Levin, "Məlumatlar vədlər və irəliləyiş arasında kəskin uçurumu ortaya qoyur", – deyib.