vaxtlı-vaxtında oxuyun! Bazar, 16 iyun 2024
1 ABŞ dolları 1 USD = 1.7 AZN
1 Avro 1 EUR = 1.6977 AZN
1 Rusiya rublu 1 RUB = 0.0272 AZN
1 İngiltərə funt sterlinqi 1 GBP = 1.9671 AZN
1 Türkiyə lirəsi 1 TRY = 0.0914 AZN
Məhəmməd Hüseyn Şəhriyar (1906 - 1988)

«Yetər İran odlarından
od ələndi başımıza,
Dur ayağa! Ya azad ol,
ya tamam yan, Azərbaycan!»

Məhəmməd Hüseyn Şəhriyar (1906 - 1988)
SAĞLAMLIQ  
20:09 | 23 may 2024 | Cümə axşamı Məqaləyə 738 dəfə baxılıb Şriftin ölçüsü Xəbərin şriftini kiçilt Xəbərin şriftini böyüt

“Qara ölümü” yoluxduran bakteriya

Milyonların ölümünə səbəb olan xəstəliyin necə yayıldığı aşkarlanıb

XALİDƏ

MÖVZU İLƏ ƏLAQƏLİ

Orta əsr Avropasında 25 milyon insanın ölümünə səbəb olduğu təxmin edilən vəba epidemiyasının düşünüldüyündən fərqli şəkildə yayıldığı ortaya çıxıb.

“Qara ölüm” kimi tanınan vəbaya səbəb olan “Yersinia pestis” adlı bakteriya gəmiricilər və birələr arasında təbii şəkildə yayılır. Birələrin insanları dişləyərək xəstəliyi ötürdüyü məlum olduğundan, bunun vəba epidemiyalarına səbəb olduğu təxmin edilir.

“PLOS Biology” jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə, Avropada epidemiyanın yayılmasında başqa bir böcək də birə qədər mühüm rol oynamış ola bilər. İnsan qanı ilə qidalanan bədən bitlərinin “Yersinia pestis” bakteriyasını daşıya biləcəyi bilinsə də, epidemiyaya səbəb olacaq qədər yaya bilməyəcəkləri düşünülürdü.

“Avropada “Qara ölüm” epidemiyasının tibbi tarixi ilə bağlı uzun müddətdir davam edən mübahisələr var”, – deyə tədqiqatın baş müəllifi Jo Hinnebask bildirib.

Bu qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırmaq üçün elm adamları laboratoriyada bədən bitlərinin bakteriyaları yayma sürətini araşdırdılar.

Bitlər insan dərisinin temperaturunu təqlid edən süni dəri üzərində “Yersinia pestis” olan qan nümunələri ilə qidalanaraq yoluxmuşlar. Nümunələrdəki bakteriyaların səviyyəsi real insan hadisələrinə yaxın idi.

Bu bitlər daha sonra steril süni dəridən qan udaraq bakteriyaları müntəzəm olaraq yaymağa başladılar.

Tədqiqatçılar həmçinin bakteriyaların bitlərdə Pavlovski bezlərini yoluxdura biləcəyini müəyyən ediblər. Bu tüpürcək vəziləri infeksiyanı yalnız həzm sistemində daşıyan bitlərə nisbətən patogeni daha ardıcıl ötürürdü.

Vəzilərin ifraz etdiyi bir növ sürtgü maddəsinin bakteriyaları bitin ağzına ötürdüyü düşünülür. Alimlərin fikrincə, bu bitlər insanları dişləyərək xəstəliyi ötürmüş və epidemiyanın yaranmasında rol oynamış ola bilər.

Hinnebask deyir: “Bakteriyaların ötürülməsi ilk gün kimi ortaya çıxdı, lakin infeksiyadan 3-7 gün sonra daha çox bakteriya yoluxdu”.