ABŞ-ın vitse-prezidenti Ceyms Vens bazar günü Papa XIV Leo andiçmə mərasimi münasibətilə təşkil edilən ayində iştirak etmək üçün Vatikana getmişdi. İnauqurasiyadan sonra Vens Papa XIV Leo ilə dünən səhər Vatikanda bağlı qapılar arxasında 40 dəqiqəlik görüş keçirib. Bu görüş bitər-bitməz ABŞ vitse-prezidenti birbaşa Vatikanın dövlət katibi, monsenyor Pol Riçard Qallagerin yanına gedib və ABŞ dövlət katibi Marko Rubionun iştirakı ilə uzunmüddətli görüş keçirdi.

ABŞ-a dəvət

ABŞ administrasiyasının immiqrasiya siyasətinə görə mərhum Papa Fransis tərəfindən tənqid edilən Vens Papa XIV Leoya prezident Donald Tramp və birinci xanım Melaniyanın onu ABŞ-a dəvət etdiyi barədə məktubunu verib. Vatikan tərəfindən yayımlanan videoyazıya görə, ilk Amerika papası XIV Leo məktubu alıb və “nə vaxtsa” dediyi eşidilib.

Vatikan mənbələri görüşün iki tərəf arasında dostluq münasibətləri çərçivəsində baş tutduğunu və tərəflərin bu əlaqələrin yaxşı gedişatından və kilsə ilə dövlət arasında yaxşı əməkdaşlıqdan məmnun olduqlarını bildiriblər. Mənbələr danışıqlar zamanı kilsə fəaliyyəti və dini etiqad azadlığı baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edən bir sıra məsələlərin müzakirə edildiyini, tərəflərin bəzi aktual beynəlxalq problemlər ətrafında da fikir mübadiləsi apardıqlarını və münaqişə zonalarında beynəlxalq hüquq və beynəlxalq humanitar hüququn müddəalarına hörmətlə yanaşılacağına, müvafiq tərəflərin münaqişələrə son qoymaq üçün sülh yolu ilə həll yollarını tapacağına ümid etdiklərini bildiriblər. Mənbələrin bildirdiyinə görə, Papa ilə Vens arasındakı görüş əvvəlcə təkbətək baş tutub, daha sonra ABŞ dövlət katibi Marko Rubio, daha sonra isə Vensin və Rubionun həyat yoldaşları iştirak edib.

Vatikan vasitəçiliyi

Vatikandakı diplomatik müşahidəçilərin bildirdiyinə görə, Vatikan Papanın təşəbbüsü ilə bazar günü Vatikanın elan etdiyi Rusiya və Ukrayna arasında dinc danışıqlara ev sahibliyi etmək təklifinin təfərrüatlarını öyrənmək istədiyi üçün ABŞ görüşü dünən səhər keçirmək istəyib. Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski Roma Papası XIV Leo, sonra isə İtaliyanın paytaxtı Romada ABŞ-ın vitse-prezidenti Vens ilə uzun görüşdən sonra bu təşəbbüsə tez cavab versə də, Vaşinqtonun təşəbbüsü alqışladığını ABŞ nümayəndə heyətinə bildirdi. Vens ilə görüşündən sonra Zelenski “X” platformasında verdiyi açıqlamada “Ukrayna Rusiya ilə real danışıqlara hazırdır, lakin ilk növbədə qeyd-şərtsiz atəşkəs əldə edilməlidir”, – deyib.

Vatikanın keçmiş xarici işlər naziri Pietro Parolin cümə günü İstanbulda Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətləri arasında danışıqların uğursuzluğunu “fəlakət” adlandırıb. Parolin izah edib ki, Papa XIV Leo Moskva və Kiyev arasında birbaşa danışıqlara ev sahibliyi etməyi və bütün lazımi təminatları verməyi təklif edib.

Vatikanın israillilər və fələstinlilər arasında oxşar danışıqlara ev sahibliyi etməsi ehtimalı ilə bağlı suala, xüsusən də İsrail prezidenti İsaak Hersoq Papa XIV Leo-nun andiçmə mərasimində iştirak etdikdən və daha sonra İtaliyanın baş naziri Corca Meloni ilə görüşəndən sonra, Parolin belə cavab verdi: “Belə bir təşəbbüs üçün şərait hələ mövcud deyil”.

Avropanın “kənarda qalmaq” qorxusu

Digər tərəfdən, Avropanın diplomatik mənbələri qitənin ən nüfuzlu ölkələri Böyük Britaniya Fransa, Almaniya, Polşa və daha sonra İtaliyanın liderlərinin ötən həftəsonu həyata keçirdikləri gərgin səy və təmasların Ukraynadakı müharibənin sona çatması üçün aparılan heç bir danışıqlarda Avropanın marjinallaşdırılmamasını təmin etmək məqsədi daşıdığını bildirib.

Vaşinqtonun çərçivəsi, şərtləri və yeri müəyyənləşmək mərhələsinə çatan Rusiya-Ukrayna danışıqlarından Avropanı kənarlaşdırmaq meyli Avropa ölkələri arasında artan narahatlığa səbəb olub. Trampın ötən həftənin əvvəlində Moskva ilə Kiyev arasında birbaşa danışıqların İstanbulda aparılacağına dair açıqlaması, onun Avropa tərəfinin səylərini görməzdən gəlmək və onun səylərinə məhəl qoymadan İstanbulda baş tutması ilə bağlı Avropa ölkələrinin, xüsusən də Böyük Britaniyanın narahatlığına işarə edib.

Ukraynaya yardım

Almaniya kansleri Fridrix Merz Romada ABŞ və Avropa ölkələrinin Ukraynadakı müharibəni mümkün qədər tez bitirmək üçün birlikdə işləmək əzmində olduqlarına inandığını, lakin daha çox koordinasiyaya ehtiyac olduğunu söyləyib.

Avropa Komissiyasının sədri Ursula von der Leyeni müşayiət edən diplomatik mənbə bildirib ki, cümə axşamı Albaniyanın paytaxtı Tirandan Fransa prezidenti Emmanuel Makron, Böyük Britaniyanın baş naziri Keir Starmer və Almaniya kansleri Fridrix Merz və ABŞ prezidenti Tramp arasında telekörpü görüşündən sonra üç Avropa lideri Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə telefon danışığından əvvəl üç əsas məsələyə aydınlıq gətirmək üçün Trampla danışmağın vacibliyini vurğulayıblar.

Diplomatik mənbəyə görə, bu üç əsas məsələ bunlardır:

1. Rusiya prezidenti Putinin 2022-ci ildə etdiklərini həyata keçirəcək güc və vasitəyə malik olduğu barədə açıqlamalarından sonra Ağ Ev rəhbərinin Putinlə görüşləri ilə bağlı niyyətlərini öyrənməsi.

2. Moskva atəşkəs və dinc danışıqlara başlamaq çağırışına cavab verməzsə, Rusiya və onun bəzi müttəfiqlərinə qarşı yeni və sərt sanksiyalar paketi hazırlamaq.

3. Avropanın danışıqlardan kənarda qalmayacağına dair zəmanət almaq.