İyunun 1-dən İngiltərədə birdəfəlik elektron siqaretlər qadağan edilir. Oxşar hüquqi tənzimləmələr Avropa Birliyində (AB) də tətbiq olunur.

Avropa ölkələri klassik siqaretlərdən daha az zərərli olduğu iddiası ilə bazara çıxarılan, lakin sürətlə yayılaraq həm sağlamlıq, həm də ətraf mühit üçün təhlükəyə çevrilən elektron siqaretlərə müharibə elan edib. İngiltərədə birdəfəlik elektron siqaretlərə qoyulan qadağa iyunun 1-dən qüvvəyə minir. AB də qadağa üçün hüquqi tənzimləmələr üzərində işləyir.

Böyük Britaniya hökuməti birdəfəlik elektron siqaretləri doldurmaq və ya doldurmaq mümkün olmayan cihazlar kimi qəbul edir. Elektron siqaretin “təkrar istifadə edilə bilən” sayılması üçün o, bu şərtlərin hər ikisinə cavab verməlidir. Başqa sözlə, doldurula bilən, lakin şarj edilə bilməyən və ya şarj edilib, lakin doldurula bilməyən siqaretlər qadağanın əhatə dairəsinə daxildir.

Hər həftə beş milyon cihaz xarab olur

Birdəfəlik elektron siqaretlərin ömrü orta hesabla 500-700 dəfə çəkildikdən sonra başa çatır və cihaz zibilxanaya atılır. Zibil qutusuna atılan milyonlarla elektron siqaret mühüm ekoloji problemə çevrilib. Britaniya hökumətinin məlumatlarına görə, ölkədə hər həftə beş milyon elektron siqaret küçəyə və ya səhv zibil qutusuna atılır. Zibil maşınlarında elektrik cihazlarının əzilməsi və ya yerə düşməsi də yanğın təhlükəsi yaradır, təkrar emal müəssisələrində və zibildaşıyan maşınlarda baş verən yanğınların sayı artır.

Tərkibində adətən nikotin olan maye olan elektron siqaretlər rəngli qablaşdırma və ətirli ləzzətləri ilə xüsusilə gənclər arasında sürətlə yayılır. Elektron siqaret sənayesi də bu cihazların adi siqaretlərlə müqayisədə sağlamlıq riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaltdığını və adi siqaretlər kimi yandırılmış tütünün deyil, yalnız buxarının nəfəs aldığını vurğulayır. Əvvəlcə elektron siqaretlər mütəxəssislər tərəfindən adi siqareti tərgitmək istəyənlərə də tövsiyə edilirdi. Lakin zaman keçdikcə elektron siqaretlərə baxış daha kritik hala gəldi.

Onlar həqiqətən zərərsizdirlər?

Mütəxəssislər elektron siqaretlərin adi siqaretlərdən daha az zərərli göründüyünü, lakin bu mayelərin tərkibindəki kimyəvi maddələrin sağlamlığa təsirinin hələ tam olaraq bilinmədiyini bildirir. Elektron siqaretlərin başqa bir təhlükəsi nikotin asılılığı riskidir, çünki onlardan istifadə edən uşaqların sayı artır. Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir ki, gənclər elektron siqaretin zərərsiz olduğunu düzgün başa düşmürlər.

Digər Avropa ölkələrində də elektron siqaretə qadağalar gündəmdədir. Fransa və Belçika kimi AB ölkələri artıq satış qadağaları tətbiq ediblər. AB, həmçinin akkumulyatorlu birdəfəlik cihazların qadağan edilməsi üçün hüquqi tənzimləmə üzərində işləyir. 2027-ci ilin fevral ayında qüvvəyə minməsi gözlənilən tənzimləmə, batareyaları asanlıqla ayrıla bilməyən cihazların satışını qadağan edəcək.

Birdəfəlik istifadə olunan cihazlara tələbat azalır

Almaniyadakı e-siqaret istehsalçılarının əsas təşkilatı BfTG-nin məlumatlarına görə, 2022-ci il etibarilə birdəfəlik elektron siqaretlərin bazardakı payı təxminən yüzdə 40 idi. Ancaq bu nisbət yüzdə 10-a qədər azalıb. Bu azalmada istehlakçılar arasında ekoloji şüurun artması və qiymət artımının təsirli olduğu düşünülür. BfTG prezidenti Dastin Dahlmann təkrar istifadə edilə bilən cihazların istehlakçılar üçün ucuzlaşdığını vurğulayır.

Britaniya hökumətinin məlumatlarına görə, 2023-cü ildə 11-17 yaş qrupunda elektron siqaret istifadə edənlərin 54 faizi birdəfəlik cihazlardan istifadə edir. Son sorğular göstərir ki, bu göstərici xeyli azalıb.

Məqsəd siqaret çəkməyən nəsil yaratmaqdır

Birdəfəlik elektron siqaretlərin qadağası Britaniya hökumətinin siqaret və tütün məmulatlarının istehlakı ilə mübarizə üzrə daha geniş strategiyasının bir hissəsidir. Hökumətin məqsədi “siqaret çəkməyən birinci nəsil” yaratmaqdır.

Hökumətin noyabr ayında təqdim etdiyi və 2027-ci il yanvarın 1-də qüvvəyə minməsi nəzərdə tutulan “Tütün və Elektron Siqaret Qanunu” siqaretə qarşı sərt tədbirləri ehtiva edir. Qanun 2009-cu il yanvarın 1-dən sonra doğulmuş, yəni qanun qüvvəyə mindiyi zaman 18 yaşı tamam olmayan şəxslərə tütün məmulatlarının satışını qadağan edir. Önümüzdəki illərdə qadağa yaşının mərhələli şəkildə qaldırılacağını bildirən hökumət, bu gün tütün məmulatını qanuni şəkildə istehlak edə bilən heç kəsin zərər çəkməyəcəyini vurğulayır. Başqa sözlə, hədəf auditoriya 2009-cu ildən sonra doğulanlardır.

Qanun həmçinin elektron siqaretlərə əlavə məhdudiyyətlər qoyur, məsələn, 18 yaşına çatmamış şəxslərə birbaşa və ya avtomatlardan satışının qadağan edilməsidir.