Xərçəngdən ölüm nisbətləri son 50 ildə beşdə birdən çox azalıb, lakin gənc yetkinlərdə xəstələrin sayı həyəcan verici bir sürətlə artır. Bəs niyə dünyada 50 yaşdan aşağı insanlar arasında xərçəng halları artır?

NHS məlumatlarına əsaslanan və 50 illik bir dövrü əhatə edən bu təməlqoyucu araşdırma, erkən diaqnoz və təkmilləşdirilmiş müalicə üsulları sayəsində 1973-cü ildə hər 100.000 nəfərə 328 olan ölüm nisbətinin 2023-cü ildə 22 faiz azalaraq 252-yə düşdüyünü ortaya qoydu.

Bununla belə, eyni dövrdə xərçəng diaqnozlarında nəzərəçarpacaq dərəcədə artım var. 1970-ci illərdə hər 100.000 nəfərə 413 olan yoluxma halları bu gün 607-yə yüksəlib. Ən böyük artım 50 yaşdan aşağı insanlarda müşahidə olunub. Xüsusilə 20-49 yaş qrupunda 1990-cı illərin əvvəllərindən bu yana yoluxmaların sayı 23 faiz artıb.

***

Mütəxəssislər bu artımda piylənmə, pis qidalanma, hərəkətsizlik və spirtli içkilərdən istifadənin mühüm rol oynadığını vurğulayırlar. Çikaqoda Amerika Klinik Onkologiya Cəmiyyətinin illik konfransında çıxış edən alimlər müasir həyat tərzinin gənc yaşlara xərçəng riski gətirdiyi barədə xəbərdarlıq ediblər.

Xərçəng araşdırması mütəxəssisi Cessika Paulus, 20-30 yaşlarında olan fərdlərdə yüksək bağırsaq xərçəngi hallarının görülməsinin piylənmə ilə əlaqəli olduğunu ifadə etdi. Tədqiqata daxil olan 14,000-dən çox gənc xəstənin üçdə birindən çoxu diaqnoz zamanı piylənmədən əziyyət çəkib.

Xəstələrin diaqnoz zamanı yaşlı insanlara nisbətən daha yüksək səviyyədə stress, yorğunluq və narahatlıq bildirdikləri də müşahidə edilib. Bu nəticələr xəstələrin sağlamlıq vəziyyətini özləri bildirdikləri məlumatlar vasitəsilə toplanıb.

Professor Nil Ayenqar mikrobiom tarazlığının pozulmasının gənclərdə xərçəng nisbətlərinin artmasında da təsirli ola biləcəyini söylədi. O, qidalanma vərdişlərinin, mikroplastiklərə və kimyəvi maddələrə tez-tez məruz qalmağın bu tarazlığı poza biləcəyinə və xərçəngə yol aça biləcəyinə diqqət çəkib.

Ayenqar, “Yaxşı yeməyə və nizamlı idman etməyə başlamaq heç vaxt tez deyil. Şəkərli içkilər və bəzi işlənmiş qidalar siqaret qədər zərərli hesab edilməlidir”, – deyib.

Bəzi ekspertlər xəstə gənclərin sayının artmasının birbaşa siqaretlə bağlı olmadığını iddia edirlər. Pol Faroa, bütün yaş qruplarında ağciyər xərçəngi nisbətlərinin azaldığına diqqət çəkərək, gənclər arasında xərçəngin artmasının əsas səbəbi siqaret ola bilməyəcəyini ifadə edib.

1970-ci illərdən bəri İngiltərə və Uelsdə xərçəngdən sağ qalma nisbəti iki dəfə artıb. Lakin son on ildə bu tərəqqi xeyli ləngiyib. Hesabata görə, 2010-cu ildən əvvəlki onilliklərdə sağ qalma nisbətlərinin artması ötən dövrlə müqayisədə 3-5 dəfə daha sürətli olub.

Bundan əlavə, İngiltərə xərçəng nəticələrinə görə hələ də oxşar ölkələrdən geri qalır. Diaqnozların yalnız 54 faizi xərçəngin birinci və ya ikinci mərhələsində qoyula bilir. Müalicə müvəffəqiyyətinin ən yüksək olduğu mərhələlər üçün bu nisbət kifayət deyil və son 10 ildə ciddi irəliləyiş əldə olunmayıb.

Böyük Britaniya Xərçəng Araşdırmalarının Baş direktoru Mişel Mitçel bildirib ki, ölüm nisbətlərinin azalması və sağ qalma sayının artması ümidverici olsa da, gündəlik ölüm sayı hələ də çox yüksəkdir.

“Böyük Britaniyada hər gün 460-dan çox insan xərçəngdən ölür. Çox sayda hal hələ də gec diaqnoz qoyulur. Bu vəziyyəti dəyişdirmək üçün təcili olaraq effektiv Milli Xərçəng Planına ehtiyac var”, – deyib.

Təşkilat erkən diaqnoz, testlərə sürətli çıxış, daha effektiv həkim müraciətləri və ağciyər xərçənginin milli skrininq proqramına çağırır. Bu addımların minlərlə insanın həyatını xilas edə biləcəyi vurğulanır.