Əli Əkbər Vilayətinin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlər birtərəfli, reallıqdan uzaq və siyasi manipulyasiya nümunəsidir. Bu bəyanat daha çox İranın daxili auditoriyasına hesablanmış ritorika olmaqla yanaşı, regiondakı geosiyasi prosesləri təhrif etmək məqsədi daşıyır.

1. Zəngəzur dəhlizi İrana qarşı deyil

Vilayətinin “Zəngəzur dəhlizi İranla əlaqələri kəsmək üçün planlaşdırılıb” iddiası tamamilə əsassızdır. Zəngəzur dəhlizi ilk növbədə Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvan MR arasında nəqliyyat əlaqəsini bərpa etmək məqsədi daşıyır. Bu, 2020-ci il 10 noyabr üçtərəfli Bəyanatında açıq şəkildə qeyd olunub və Ermənistanın özü bu razılaşmaya imza atıb.

Əgər bu layihə İrana qarşı idisə, onda bu bəyannamənin tərəfi olan Rusiya və Ermənistan niyə razılıq verdi? Əslində, dəhlizin reallaşması İran üçün də iqtisadi imkanlar açacaq, çünki regiondakı kommunikasiya sistemlərinin inkişafı Tehran üçün yeni ticarət yolları və tranzit imkanları deməkdir.

2. “İran NATO-nun qarşısını aldı” iddiası

Vilayəti “NATO-nun regiona nüfuz etməsi” kimi təhlükə yaratmağa çalışır, halbuki Zəngəzur dəhlizi layihəsi NATO deyil, regional ölkələr – Azərbaycan, Türkiyə və Rusiya tərəfindən müzakirə olunur. İranın bu layihəyə qarşı çıxışı, əslində, özünün iqtisadi və geosiyasi marjinalizasiya qorxusundan qaynaqlanır.

İran doğrudandamı, Zəngəzurda NATO-nun qarşısını aldı? O zaman 2023-cü ildə Ermənistan – AB razılığına əsasən faktiki olaraq NATO ölkələrini təmsil edən dövlətlərin nümayəndələrinin Qərbi Zəngəzurda keşik çəkmələrini və  Ermənistan-AB-ABŞ arasında 2024-cü ilin baharında imzalanan anlaşmanı necə başa düşmək olar? Məgər Paşinyanın əli ilə Qərb regionda hərbi imkanlarını genişləndirmirmi?

3. Zəngəzur dəhlizinin geosiyasi əhəmiyyəti

Zəngəzur dəhlizi Pan-Türk nəqliyyat dəhlizinin əsas halqalarından biridir və Çindən Avropaya qədər uzanan Orta Dəhliz üçün  əhəmiyyət daşıyır. Bu dəhliz açıldıqda, Azərbaycan, Türkiyə, Orta Asiya ölkələri və Çin üçün əldə edilən nəqliyyat xərcləri azalacaq.

4. İqtisadi rentabellik

Zəngəzur dəhlizi yalnız geosiyasi deyil, iqtisadi baxımdan da olduqca rentabellidir. Vaxt və məsafə baxımından daha qısa nəqliyyat marşrutu təklif edir. Azərbaycan və Türkiyənin enerji və logistika layihələri ilə sinxronlaşır (TANAP, BTQ dəmir yolu və s.).

Çin-Orta Asiya-Türkiyə-Avropa marşrutu üzərində yerləşməklə Böyük İpək Yolunun  qollarından biri ola bilər. Bu layihə yalnız regional ölkələr üçün deyil, qlobal iqtisadi sistem üçün də strateji əhəmiyyət daşıyır.

Beləliklə,  Zəngəzur dəhlizi nə İrana qarşı yönəlib, nə də onun milli təhlükəsizliyinə təhdiddir. Əksinə, bu dəhliz regionda sülh, iqtisadi inkişaf və əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yaradır

Qeyd: İranın Ali Rəhbərinin rəsmi saytına müsahibəsində liderin siyasi məsələlər üzrə müşaviri Əli Əkbər Vilayəti Cənubi Qafqazla bağlı danışarkən, “İslamdan sonra İran heç vaxt bu qədər qüdrətli, müstəqil və nüfuzlu olmayıb. Bu gücün göstəricilərindən biri də İranın Cənubi Qafqazdakı böhrana kəskin və qətiyyətli reaksiyası olub. Bəzi dövlətlərin “Zəngəzur dəhlizi” adı altında Ermənistan ərazisindən keçməklə Azərbaycanla Naxçıvan arasında əlaqə yaratmaq istədiyi bir vaxtda əsl məqsədi İranla bu böyük əlaqələri kəsmək və İranla böyük əlaqələri kəsmək olan bir layihə idi. Sayıqlıq və güc nümayiş etdirərək bu hiylənin qarşısını aldı. ABŞ prezidenti Con Baydenin etiraf etdiyi kimi, bu dəhlizin istismarı üçün hər şey hazır idi, lakin İran buna imkan vermədi. Bu, onu göstərir ki, İran Rusiyasız da öz müdrik siyasəti ilə Qafqazın təhlükəsizliyini qoruyub saxlaya bilib, NATO-nun regiona nüfuz etməsinə mane olub. İranın Cənubi Qafqazda mövcudluğu milli maraqları qorumaqla yanaşı, həm də xarici təsirlərin bölgəyə nüfuz etməsinə qarşı güclü maneə rolunu oynayır. İran ona qarşı növbəti beynəlxalq sui-qəsdin qarşısını ala bilib. Zəngəzur düşmənlərinin layihəsinin son məqsədi İranı şimaldan təcrid etmək, cənubdan isə Rusiyanı bloklamaq idi, lakin bu layihə də iflasa uğradı”, – deyib.