Dəfələrlə sadəcə türk olduğu üçün İran prezidenti Məsud Pezeşkiana simpatiya göstərən həmyerlilərimizə rast gəlmişəm. Bu yazı həm onlara, həm də 12 günlük İsrail–İran qarşıdurması zamanı, İran ordusundakı türk əsilli generalların ölümünə görə göz yaşı tökənlərə ünvanlanır.

Məqsədim bu mövzuya tarixi analoji nümunələrlə geniş izah verməkdir.

Aşağıda Pezeşkianın Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Bakıda oxuduğu şeirdən sonra yazdığı “tweet”in şəklini də əlavə edirəm. Bu, onun mövqeyini açıq göstərmək üçün vacibdir.

“Bir türkün kimə qulluq etdiyi, onun kimliyindən daha vacibdir”.

Azərbaycan tarixində təkcə xarici işğalçılar deyil, öz soydaşlarımız arasından çıxan, yadellilərə xidmət etmiş şəxslər də xalqımıza qarşı ən ağır zərbələri vurub. Bu şəxslərin ortaq xüsusiyyəti – türk olmalarına baxmayaraq, türkün deyil, yadın maraqlarına xidmət etmələridir.

I. Babəkə qarşı Afşin – Türklə türkü vuruşduran xilafət

VIII–IX əsrlərdə Azərbaycanın qəhrəmanı Babək Xürrəmi, Abbasi xilafətinin zülmünə qarşı illərlə müqavimət göstərdi. Lakin sonda onu xilafətin türk əsilli sərkərdəsi Afşin məğlub edib təslim etdi.

Afşin – türkdür, lakin türkləri kölə kimi işlədən ərəb xilafətinə xidmət edirdi.

Afşin – bir türkün başqa bir türkü yad rejimə təslim etdiyi ilk simvolik xəyanət nümunəsidir.

II. Təbriz inqilabı və Pəhləvilərə qulluq etmiş türklər

1945–46-cı illərdə Azərbaycan türkləri Seyid Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə milli haqlar və özünüidarə uğrunda ayağa qalxdılar. Lakin Pəhləvi rejimi bu hərəkatı qana buladı. Təəssüf ki, bu repressiyalarda türk əsilli şəxslər də iştirak etmişdir:

General Rəzmara – İran ordusunun baş qərargah rəisi kimi Təbrizə hərbi müdaxilənin əsas təşkilatçısı olub, xalqın mühasirəyə alınması, sürgün və edam planlarını həyata keçirib.

Əmir Kiyani – Zəncanlı türkdür, lakin Pəhləvilərə sədaqətlə xidmət edərək milli hərəkat liderlərini tutdurub, yüzlərlə fəalı məhv etdirib.

Onlar türkdülər, amma fars şahının zülm maşınına xidmət ediblər.

III. Sovet işğalına kömək etmiş Azərbaycan türkləri

1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti süquta uğradı. Cümhuriyyətin sonunu gətirən Sovet işğalına yardım edənlər arasında da türklər var idi.

Həmid Sultanov – Sovet repressiyalarında fəal iştirak edib, NKVD-nin etibarlı əlaltılarından biri olub.

Çingiz İldırım – Qızıl ordu ilə birlikdə Bakıya daxil olub, Sovet iqtisadi və nəqliyyat siyasətini icra edib.

Məşədi Əzizbəyov – Bakı Kommunasının liderlərindən biri kimi 1918-ci ildə erməni daşnak dəstələri ilə birgə Azərbaycanlılara qarşı qanlı repressiyalara rəhbərlik edib.

Onlar da türkdülər, lakin Lenin və Stalin rejiminə qulluq ediblər.

IV. İndi isə Pezeşkian...

Bu gün bir çoxları İran prezidentliyinə seçilmiş Məsud Pezeşkianın türk mənşəli olmasını əsas gətirərək ona rəğbət bəsləyir. Lakin tarix sübut edir ki, etnik kimlik yetərli deyil – əsas məsələ kimə xidmət etdiyindir.

Pezeşkian İranın dini rejiminin rəsmi xəttini təkrarlayır.

Azərbaycan türklərinin ana dili hüquqları, mədəniyyəti və milli tələbləri ilə bağlı konkret heç bir mövqe nümayiş etdirməyib.

“Azərbaycan dili rəsmi ola bilərmi?” sualına ya susur, ya da nəzakətli, lakin rəddedici cavablar verir.