ABŞ Prezidenti Donald Tramp və Rusiya Dövlət Prezidenti Vladimir Putin, Rusiyanın Ukrayna müharibəsi ilə bağlı səbirsizliklə gözlənilən görüş üçün cümə günü Alaska ştatının paytaxtı Ankoricdə yerləşən uzaq bir hərbi bazada üz-üzə görüşəcəklər.

Məkan seçimi praktikdir. Alyaska ilə Rusiya arasında yalnız 90 kilometr məsafə var. Alyaskanın Kiçik Diomede adası, Rusiyanın Berinq boğazındakı Böyük Diomede adasından dörd kilometrdən az məsafədədir. Bu, Putinin səfər zamanı, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (UCM) həbs etmək əmri səbəbi ilə uçuşunu dayandırmaq istəyə biləcək Qərb ölkələrinin hava məkanından uzaq durmasını təmin edir.

Məkan həmçinin simvolik əhəmiyyətə malikdir. Alyaska bir zamanlar Rusiya torpağı idi. Rusiya Çarı Aleksandr II, 1853-1856 Krım Müharibəsi zamanı yaranan böyük borcların ödənilməsinə kömək etmək məqsədilə 1867-ci ildə Alyaskanı ABŞ-a 7,2 milyon dollara satmışdı. Kremlin üçün Alyaska iqtisadi baxımdan böyük əhəmiyyət daşımırdı. 1949-cu ildə Alyaska rəsmi olaraq ABŞ-ın 49-cu ştatı elan edildi və hazırda ABŞ-ın ən böyük 50 ştatından biridir.

Putin, Ankoricə səfər edən ilk Rusiya Prezidenti olacaq.

Məkan seçimi və imperiya ritorikası

Ankoric zirvəsi, Alyaskanın “tarixi” Rusiya torpağı olması iddialarını yenidən gündəmə gətirdi. Kremlin yüksək rütbəli məmurları və müttəfiqləri bölgənin rus mirasına və tarixə vurğu etdilər. Rusiyanın bir gün ABŞ-ın bu ştatını yenidən torpağı kimi qəbul edə biləcəyi nəzəriyyəsi yeni deyil və əvvəlki illərdə bəzi Kremlin rəsmiləri tərəfindən də ifadə edilmişdi.

Keçən il rus dövlət televiziya aparıcısı Olqa Skabeyeva ABŞ torpaqlarını “bizim Alyaskamız” adlandırmışdı. Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədri müavini Dmitri Medvedev sosial media hesabında ələ salma şəkildə ABŞ ilə bu bölgə səbəbi ilə müharibə ehtimalından bəhs etmişdi. Kremlin yüksək səviyyəli müzakirəçılarından və Rusiya Birbaşa İnvestisiya Fondunu idarə edən Kirill Dmitriyev keçən həftə Alyaskanın “Rus Amerikası” olduğunu bildirdi və zirvənin Moskva ilə Vaşinqton arasında Arktikada daha yaxın əməkdaşlığı təşviq edə biləcəyini qeyd etdi.

2022-ci ildə bəzi ABŞ senatorları arasında hikkəyə səbəb olan “Alyaska bizimdir” mesajlı bir billboard da yenidən diqqət mərkəzinə gəldi.

1867-ci il satışının qanuni statusu

Moskvanın bölgəni geri almaq üçün hərəkət etdiyi iddiaları geniş yayılsa da, buna dair rəsmi sübut yoxdur. Bu spekülasiya Trampın bazar ertəsi günü keçirdiyi mətbuat konfransında Alyaska ilə Rusiyanı qarışdırmış kimi görünməsi və Alyaskanı əvvəlcədən təsdiqləməsinə baxmayaraq Putinə görüş üçün “Rusiyaya” gedəcəyini deməsi ilə alovlandı.

Bəzi sosial media istifadəçiləri, 2022-ci ildə Rusiya Ali Məhkəməsinin Alyaskanın 1867-ci ildə ABŞ-a satışını ləğv etdiyini iddia etdi. Lakin “Euroverify” bu iddianı yalanlayaraq hər hansı rəsmi sənəd tapa bilmədi. Digərləri isə 1867-ci il satışını qanunsuz elan etdiyi iddia edilən 2024-cü il tarixli fərmana istinad etdi.

Bu fərman 18 yanvar 2024-cü il tarixli olub, Rusiyanın dəniz kənarı tarixi əmlaklarının araşdırılması, qeydiyyatı və qanuni qorunması üçün vəsait ayırır. Mətnində Alyaska və ya Rusiyanın bölgə üzərindəki tarixi iddialarına heç bir istinad yoxdur. Analitiklər, Kremlin bu fərmanı yalnız Alyaskada deyil, köhnə Rusiya torpaqlarında tarixi mübahisələri yenidən açmaq üçün istifadə edə biləcəyinə inanırlar.