vaxtlı-vaxtında oxuyun! Çərşənbə, 18 sentyabr 2024
1 ABŞ dolları 1 USD = 1.7 AZN
1 Avro 1 EUR = 1.6977 AZN
1 Rusiya rublu 1 RUB = 0.0272 AZN
1 İngiltərə funt sterlinqi 1 GBP = 1.9671 AZN
1 Türkiyə lirəsi 1 TRY = 0.0914 AZN
Babək Xürrəmi (798 - 838)

«Əgər qılınc pas atıbsa, deməli sahibi ölübdür»

Babək Xürrəmi (798 - 838)
MÜBHƏM  
07:54 | 7 avqust 2024 | Çərşənbə Məqaləyə 398 dəfə baxılıb Şriftin ölçüsü Xəbərin şriftini kiçilt Xəbərin şriftini böyüt

Afrikadan köçənlər necə sağ qalıb?

Gen dəyişikliyi soyuq iqlimə köçən ilk insanlarda bədənin istilik istehsalını artırıb

FATEH

MÖVZU İLƏ ƏLAQƏLİ

Alimlər bir genin erkən insanların daha soyuq iqlimlərə uyğunlaşmasında rol oynadığını və Afrikadan köçdükdən sonra insanların sağ qalmasını təmin etdiyiini aşkar ediblər. Müasir insanlar Afrikadan təxminən 70 min il əvvəl köçüblər və bu gün qitədən kənarda yaşayan demək olar ki, bütün insanların ilk qabaqcılların nəslindən olduğu düşünülür.

Afrika insan əcdadlarını qədim buz dövrlərinin həddindən artıq soyuq şəraitindən qoruduğu üçün əcdadlar qalın bədən tüklərini itirərək qitənin istiliyinə uyğunlaşıblar. Lakin insanlar daha soyuq bölgələrə köçdükləri üçün ovçuluq və yığıcılıqdan uzaqlaşaraq əkinçilik və heyvandarlıqla məşğul olan cəmiyyətlər qurublar. Bu dəyişikliklər onları uyğunlaşmağa sövq edib. Bu insan təkamülü və müxtəlifliyinin formalaşmasında mühüm rol oynayıb.

Lakin Afrikadan köçən ilk insanların həddindən artıq soyuq iqlimlərə getdikləri zaman bədənlərini necə isti saxladıqları qaranlıq qalıb.

Son 20 ildə aparılan araşdırmalar, yağ kütləsindəki DNT dəyişikliklərinin və piylənmə ilə əlaqəli FTO geninin insanların yağ hüceyrələrində istilik yaratmaq qabiliyyətinin azalması ilə əlaqəli olduğunu irəli sürüb.

C variantları adlanan bu gen dəyişikliyi olmayan siçanların qəhvəyi yağ toxumasında istilik istehsalının daha inkişaf etdiyi və yüksək yağlı qidalanma səbəbiylə piylənməyə müəyyən qədər müqavimət göstərdiyi müşahidə edilib. Elm adamları bu cür variantların kimi məməlilər insanların da soyuq mühitə uyğunlaşması ilə əlaqəli ola biləcəyini fərz edirdilər.

Yeni araşdırmada tədqiqatçılar insan əcdadlarının müxtəlif qruplarında gen variantının tezliyini təhlil edərək, yanvar ayında C variantının tezliyi ilə yer səthinin orta temperaturu arasında əhəmiyyətli tərs korrelyasiya müşahidə ediblər. Bu, yer soyuduqca bu variantın tezliyi artır demək idi.

Elm adamları, erkən insan populyasiyalarında C variantının tezliyinin müasir insanların miqrasiya marşrutu xəritəsini izlədiyini söyləyib. Tədqiqatçıların fikrincə, populyasiyalar Afrikadan Avrasiyaya köçdükcə C variantının tezliyində əhəmiyyətli dəyişiklik, insanların dəyişən soyuq stress səviyyələrinə uyğunlaşmalı olması səbəbindən yarana bilər.

Bu gen dəyişikliyinə malik insanlar daha çox bədən istiliyi çıxararaq soyuq iqlimlərdə sağ qalmaq üçün əhəmiyyətli bir üstünlük əldə etmiş ola bilərlər.

Alimlər bunun erkən insanların soyuq mühitə uyğunlaşmasını dəstəkləyən bir çox gen dəyişikliyindən biri ola biləcəyini qeyd edərək, insanın təkamülündə bu səyahətin daha da araşdırılması lazım olduğunu deyiblər.

Tədqiqatçılara görə, Blombos mağarasının divarlarındakı qaya təsvirləri kimi, DNT-miz də insan təkamülünün mürəkkəb yolunda hər bir mühüm hadisəni qeyd edərək, sadiq arxivçi kimi xidmət edir.