İsrail ilə İran arasında 12 günlük müharibədə atəşkəs əldə edildiyi açıqlansa da, İsrailin İrana hücum planını çox daha əvvəl qurduğu iddia edildi.

ABŞ-ın “The Washington Post” (WP) qəzetinin hazırkı və keçmiş İsrail rəsmilərinə əsaslanan xəbərinə görə, İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu İrana hücum planını ABŞ prezidenti Donald Trampın İranla nüvə danışıqlarına başlamaq səylərindən çox əvvəl işə salmışdı. Buna görə də İsrailin baş naziri ötən ilin oktyabrından sonra İrana hücuma hazırlaşmaq üçün ümumi tapşırıq verib. Bunun üzərinə İsrail kəşfiyyat rəsmiləri sui-qəsdlərin hədəfi ola biləcək İran nüvə alimləri və hərbi liderlərinin siyahısını tərtib etməyə başlayıblar. İsrail Hərbi Hava Qüvvələri də İranın gələcək bombardmanları üçün “səmanı təmizləmək” üçün Livan, Suriya və İraqda hava hücumundan müdafiə sistemlərini sistematik olaraq zərərsizləşdirməyə başlayıb. Hesabata görə, İsrail rəsmiləri ABŞ-ın hərbi əməliyyata qoşulacağı təqdirdə İranın nüvə proqramını hədəf almağın İsrailin təkbaşına hücum etməsindən daha təsirli olacağına inanırdı. İsrail rəsmiləri 2024-cü ilin payızında ABŞ-ın o zamankı prezidenti Co Baydenin administrasiyasındakı həmkarları ilə danışıqlar aparıblar. Məsələdən xəbəri olan üç mənbəyə görə, bu danışıqların məqsədi iki ölkənin kəşfiyyat orqanlarının yay aylarında topladığı kəşfiyyat məlumatlarını müzakirə etmək olub ki, bu da İranın nüvə alimlərinin silah üzərində nəzəri tədqiqatları davam etdirmək üçün bir araya gəldiyini göstərir. Lakin ABŞ kəşfiyyatı İran rəhbərliyinin belə bir qərar verdiyi qənaətinə gəlməmişdi. Məsələ ilə bağlı məlumatı olan beş mənbə ABŞ kəşfiyyatının bu qiymətləndirməni Tramp dövründə də davam etdirdiyini bildirib. İsrail hökumətinin yüksək rütbəli rəsmiləri şəxsi danışıqlarda bildiriblər ki, İsrail mart ayında, İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu və ABŞ prezidenti Donald Trampın aprelin 7-də Oval kabinetdə görüşməsinə həftələr qalmış, ABŞ-ın iştirakı ilə və ya olmasın, ən geci iyun ayına qədər İrana zərbə endirmək qərarına gəlib. Mənbələrdən biri bunun məntiqini İranın ilin ikinci yarısında hava hücumundan müdafiə sistemlərini yenidən qurması ilə izah edib.

Qəzetin təhlilinə görə, ABŞ və İran arasında danışıqlar davam edərkən, iyunun 13-də İsrail İrana hücum edərkən, qərar İranın nüvə silahı əldə etmək səylərini sürətləndirdiyinə dair yeni kəşfiyyat məlumatları və ya İsrail üçün gözlənilməz təhlükə ilə bağlı deyildi. Daha doğrusu, İsrail aylar, hətta illər əvvəl ortaya qoyduğu planları həyata keçirmək üçün “unikal fürsətdən” istifadə etdi.

Adının açıqlanmasını istəməyən bir İsrail rəsmisi deyib ki, İsrailin İrana hücum hesablamaları “həm fürsət, həm də ehtiyac duyğusu”ndan yaranıb. “Doğrudur, heç vaxt daha yaxşı vaxt olmayıb: israillilər heç vaxt daha yaxşı işləməyiblər, İran və onun müvəkkilləri də heç vaxt bu qədər zəif olmayıblar”, – deyə İsrail rəsmisi bildirib. Bunun hərəkətə keçmək üçün kifayət etmədiyini deyən səlahiyyətli, tədbir görməyin səbəblərini zərurət və başqa alternativin olmaması kimi qeyd edib.

Məlumata görə, İsrail əvvəlcə 2025-ci ilin ilk 6 ayında İrana zərbə endirməyi planlaşdırırdı, lakin Netanyahunun Trampla görüş üçün Vaşinqtona çağırılması ilə plan gözlənilmədən gecikib. Netanyahuya bildirilib ki, ABŞ məsələni diplomatik yolla həll etmək üçün birbaşa danışıqlara başlayacaq. Lakin İsrailin baş naziri Netanyahunun İrana hücum etmək istəyi dəyişməyib.

İsrail rəsmisinin sözlərinə görə, İran və ABŞ arasında yazda mümkün razılaşma İsraildə İranın nəhayət nüvə bombasına sahib olacağı ilə bağlı narahatlığı artırıb. Keçmiş yüksək rütbəli İsrail rəsmisi də bildirib ki, israillilər yazda onlarla müharibənin planlaşdırılmasına kömək edən Mərkəzi Komandanlıq komandiri Maykl E. Kurillanın təqaüdə çıxmasını gözləyiblər.

Hesabata görə, İsrail rəsmiləri son aylarda ABŞ-ın da qoşulacağına ümid edərək İrana qarşı mümkün hücumlara hazırlaşıblar. İsrail Tramp administrasiyası ilə kəşfiyyat məlumatlarını paylaşsa da, ABŞ kəşfiyyat rəsmiləri orada “təəccüblü yeni” bir şey görməyiblər. Bununla belə, İsrail rəsmiləri alimlərin plastik partlayıcı maddələr hazırlamaq və neytron radiasiyası ilə təcrübələr də daxil olmaqla bir sıra həyəcanverici sahələrdə işlədiklərini iddia ediblər.

Vaşinqtonda Tramp öz xüsusi xidmət orqanlarının təhlilindən kənara çıxıb və İranın bomba yaratmaq ardınca olduğuna inanmağa başlayıb. İsrail iyunun 13-də Tehrana hücum edib və İran da hücumlarla cavab verib. ABŞ, həmçinin, müharibənin 10-cu günündə İrandakı üç nüvə obyektinə hücum edib. ABŞ prezidenti Trampın bəyanatına görə, İsrail-İran atəşkəs bu səhər qüvvəyə minib.