Son aylarda Avropada artan geosiyasi risklər, kiberhücum ehtimalları və enerji infrastrukturunda yaşana biləcək problemlər hökumətləri fövqəladə hallar üçün əhalini xəbərdar etməyə vadar edib. Xüsusilə Almaniya, Hollandiya, Belçika, Avstriya və İsveçrə kimi ölkələr, vətəndaşlara təkcə ərzaq və dərman ehtiyatı deyil, həm də müəyyən miqdarda nağd pul saxlamağı tövsiyə edir. Səbəb isə böhran anlarında bankomatların, POS-terminalların və rəqəmsal ödəniş sistemlərinin işləməyəcəyi ehtimalıdır.

Elektrik kəsintilərindən çıxarılan dərslər

Avropanın qərb bölgələrində aprel ayında yaşanan kütləvi enerji kəsintisi bu risklərin real olduğunu göstərdi. İspaniya, Portuqaliya, Andorra və Fransanın cənubunda milyonlarla insan saatlarla kart ödənişi edə bilmədi, bankomatlardan pul çıxarmaq mümkün olmadı. Bu hadisədən sonra bir sıra ölkələr “krizis planlarını” yeniləyərək, nağd pulun rolunu ön plana çıxardı.

Hökumətlərin nağd pul tövsiyələri

Avropa ölkələri konkret məbləğlər açıqlamaqla fərqli yanaşma sərgiləyir:

Almaniya: Federal Mülki Müdafiə və Fəlakət Yardımı İdarəsi (BBK) “ATM-lər işləməyə bilər” deyə xəbərdar edir. Rəsmi rəqəm yoxdur, amma təxminən bir nəfərin həftəlik xərci üçün 30–70 avro, 4 nəfərlik ailə üçün 100–200 avro, avtomobilin 60 litrlik yanacaq çəni üçün isə 100 avro hesablanır.

Hollandiya: Rijksoverheid, DNB və MOB qurumları hər yetkin üçün 70 avro, hər uşaq üçün 30 avro məsləhət görür. “Nibud” institutunun hesablamasına görə isə 4 nəfərlik ailə üçün ən azı 180 avro lazımdır.

Belçika: Milli Böhran Mərkəzi “ilk 72 saat” prinsipi ilə hesablayaraq, tək yaşayanlar üçün 70 avro, 2 uşaqla ailə üçün 200 avro, böyük ailə üçün isə 230 avro təklif edir.

Avstriya: Yuxarı Avstriya Mülki Müdafiə Qurumu hər ev üçün 500 avro saxlanmasını məsləhət görür.

İsveçrə: Vətəndaşlara konkret rəqəm verilməsə də, bir həftəlik ərzaq və tam yanacaq çəni xərclərini qarşılaya biləcək məbləğ tövsiyə olunur.

Siyasi kontekst və ehtimallar

Bu çağırışların arxasında sadəcə təbii fəlakət qorxusu yox, həm də artan siyasi qeyri-müəyyənliklər dayanır. Ukrayna müharibəsi, Rusiya ilə münasibətlərdə enerji asılılığı, NATO–AB çərçivəsindəki gərginliklər və potensial kiberhücumlar Avropa hökumətlərini “hər kəs özünü qorumalıdır” yanaşmasına gətirib çıxarıb.

Eyni zamanda, rəqəmsal ödənişlərin dominant hala gəldiyi bir dövrdə nağd pulun yenidən gündəmə gəlməsi, hökumətlərin bank sisteminə tam etibar etmədiyinin də göstəricisidir.

İqtisadi və sosial təsirlər

Nağd pul ehtiyatı tövsiyələri bir tərəfdən cəmiyyətə “özünü təmin” mesajı verir, digər tərəfdən bank sektorunun dayanıqlılığı ilə bağlı şübhələri artırır. Bu isə maliyyə panikasına çevrilərsə, insanların birdən-birə banklardan kütləvi pul çıxarmasına səbəb ola bilər.

Sosial baxımdan isə böhran anında nağd pula sahib olanlar ilə olmayanlar arasında fərqlər yaranacaq. Bu, ictimai ədalətlilik məsələsini də gündəmə gətirir.

***

Avropa ölkələrinin “evdə nağd pul saxlayın” çağırışı, təkcə texniki ehtiyat tədbiri deyil, həm də siyasi mesajdır. Əsas qayə, vətəndaşı ən azı 3 gün–1 həftə ərzində özünü təmin edə biləcək qədər resursla təmin etməkdir.

Amma buradakı əsas sual budur: hökumətlər öz enerji və bank sistemlərinin zəifliyini etiraf edərək məsuliyyəti vətəndaşın üzərinəmi qoyur, yoxsa bu sadəcə real təhlükələrə qarşı ağıllı bir adaptasiyadır?