ABŞ Milli Nəqliyyat Təhlükəsizliyi Şurası (NTSB) “Boeing 737 Max” tipli sərnişin təyyarələrinin mühərrikləri ilə bağlı kritik təhlükəsizlik riski müəyyən edib.

Agentlik təcili xəbərdarlıq edib ki, “CFM International” tərəfindən istehsal olunan LEAP-1B mühərriklərinin quşların vurması kimi hallarda zədələnməsi, kokpit və ya sərnişin salonuna tüstü sızmasına səbəb ola bilər.

Xəbərdarlıq “Southwest Airlines”a məxsus iki fərqli uçuşda quş vurma hadisələrindən sonra gündəmə gəlib. NTSB vəziyyəti “son dərəcə təhlükəli” olaraq təsnif edərək, havalandırma sisteminə sızan tüstünün pilotların huşunu itirməsinə səbəb ola biləcəyini bildirib.

Agentlik açıqlamasında “Bu təyyarələri idarə edən uçuş heyətlərinin potensial təhlükədən tam xəbərdar olmamasından narahatıq”, – deyib.

NTSB, “Boeing”in riskdən sonra uçuş təlimatlarını yenilədiyini açıqladı. Mühərrik istehsalçısı “GE Aerospace” CNN-ə, “Biz NTSB-nin tövsiyələrinə riayət edirik. Sistemin tutumunu artırmaq üçün təyyarə istehsalçıları ilə işləyirik”, – deyib. “Boeing” həmçinin “CFM International” ilə proqram dizaynı yeniləməsi üzərində işlədiyini və bu prosesi dəstəklədiklərini açıqladı.

***

“737 Boeing”in bu günə qədər ən çox ölümlə nəticələnən qəzaya uğrayan modeli kimi qeydə alınıb. Qəzalardan sonra 737 təyyarə modeli dünya üzrə uçuşdan çıxarıldı və “Boeing”in şəffaflıq siyasəti və pilotlar üçün adekvat təlimin olmaması kəskin tənqidlərə səbəb oldu.

“Boeing 737”nin ən ölümcül qəzaları

28 noyabr 1979-cu il – İndoneziya, “Garuda İndoneziya” (Boeing 737-200) – 183 ölü, Təyyarə leysan yağış və zəif görmə səbəbindən dağa çırpıldı. Qəzaya hava nəqliyyatı idarəsi ilə ünsiyyətdəki qarışıqlıq səbəb olub.

3 sentyabr 1989 - Havana, Kuba, “Cubana de Aviación” (Boeing 737-200) - 150 ölü, uçuş zamanı mühərrik nasazlığı səbəbindən qəzaya uğradı. Təyyarədə olan 126 nəfərin və yerdə olan 24 nəfərin hamısı həlak olub.

3 mart 1991-ci il – Kolorado Sprinqs, ABŞ, “United Airlines 585” (Boeing 737-200) – 25 nəfər ölüb. Təyyarə sükan sistemindəki nasazlıq səbəbindən qəflətən yoldan çıxıb və qəzaya uğrayıb. Qəzanın səbəbi illər sonra “USAir 427”nin qəzaya uğraması ilə oxşar idi.

8 sentyabr 1994 – Pittsburq, ABŞ, “USAir 427” (Boeing 737-300) – 132 ölü, Təyyarənin sükan sistemi kilidləndi, təyyarə nəzarətsiz yerə düşdü. Bu hadisə sükan mexanizminin tamamilə yenidən dizaynına səbəb oldu.

26 sentyabr 1997 – Medan, İndoneziya, “Garuda İndoneziya 152” (Boeing 737-300) – 234 ölü, təyyarə pis hava şəraiti və qüllə ilə pilot arasındakı əlaqə səhvləri səbəbindən dağa çırpıldı. Bu, “Boeing 737” tarixində ən ölümcül qəzadır.

17 iyul 2007-ci il – San-Paulu, Braziliya, “TAM Hava Yolları 3054” (Boeing 737-800) – 199 nəfər ölüb, təyyarə eniş zamanı uçuş-enmə zolağından çıxıb, yaxınlıqdakı binalara çırpılıb və yanğın baş verib. Qəza nəticəsində 187 sərnişin və yerdə olan 12 nəfərin hamısı həlak olub.

22 may 2010-cu il – Manqalor, Hindistan, “Air India Express 812” (Boeing 737-800) – 158 nəfər ölüb, təyyarə uçuş-enmə zolağında yüksək sürətlə yerə enib, uçuş-enmə zolağına çırpılıb və uçurumdan yıxılıb. Qəzada müəyyənedici amil pilot səhvi olub.

29 oktyabr 2018-ci il – Cakarta, İndoneziya, “Lion Air 610” (Boeing 737 MAX 8) – 189 ölü, təyyarənin MCAS sistemi səhv sensor məlumatlarına görə havaya qalxdıqdan sonra avtomatik olaraq burnunu aşağı saldı. Pilotlar nəzarəti saxlaya bilməyiblər.

10 mart 2019-cu il – Addis Ababa, Efiopiya, “Ethiopian Airlines 302” (Boeing 737 MAX 8) – 157 ölü, eyni MCAS sistem xətası da bu qəzada iştirak etdi. İkinci MAX fəlakətindən sonra bütün MAX donanması bütün dünyada dayandı.

29 dekabr 2024-cü il – Bangkok-Mua (Boeing 737-800) 179, Eniş şassisi bağlı olan halqda uçuş zolağına toxunduqdan sonra divara çırpıldı və partladı.

***

737-nin istehsal olunduğu obyektlərin fəaliyyəti də müzakirə mövzusuna çevrilib. Şirkətin keçmiş rəhbərlərindən olan Ed Pierson “Qəzalar gözlənilən idi” deyərək istehsal xəttindəki hissələrə daxil olmaqda çətinliklərə və təzyiq altında olan montaj proseslərinə diqqət çəkib. Bu etiraflar “Boeing”ə qarşı ittihamları texniki ölçüdən təşkilati zəifliklərə apardı.

Əvvəlki ölümlə nəticələnən qəzalar 737 seriyasında da baş verib

“Boeing 737” seriyası 1994-cü ildə “USAir”in 427 saylı reysində 132 nəfərin ölümünə səbəb olan sükan sisteminin nasazlığı, 2010-cu ildə Hindistanda 158 nəfərin ölümü ilə nəticələnən “Air India” Express qəzası və bir çox digər ölümcül hadisələrlə tarixə düşdü.

Mülki aviasiya dünyasında hələ də ən çox istifadə edilən dar gövdəli sərnişin təyyarəsi olan “737 Max”, bütün yeniləmələrə baxmayaraq təhlükəsizlik narahatlıqlarını tamamilə aradan qaldırmayıb.