Son savaşın ardından İranda təxminən 21 min nəfər gözaltına alınıb, 11 nəfər casusluq ittihamı ilə edam edilib. Beynəlxalq müşahidəçilər insan haqlarının geniş pozulması və qərəzli tətbiqlər barədə xəbərdarlıq edirlər.

İranın son dönəmdə yaşanan 12 günlük müharibədən sonra, təhlükəsizlik qüvvələrinin ölkə üzrə təxminən 21 min nəfəri həbs etdiyi bildirilib. Bu rəqəm İran tarixində tək həmlədə açıqlanan ən yüksək həbs sayı olaraq qeyd olunub və insan haqları təşkilatları ilə beynəlxalq ictimaiyyətdə ciddi narahatlıqlara səbəb olub.

İran Daxili İşlər Nazirliyinin sözçüsü Səid Müntəzir Mehdi saxlanılanların “şübhəli” kateqoriyasında olduğunu açıqlayıb və qeyd edib ki, həbslərin böyük hissəsi vətəndaşların polis mərkəzlərinə verdiyi şikayətlər nəticəsində baş verib. Müntəzir Mehdi bildirib ki, yalnız 12 gün ərzində vətəndaşların təcili xətt 110-a çağırışları 41 faiz artıb və bunun nəticəsində 7 min 850 nəfər gözaltına alınıb.

Həslər və ittihamlar

2 min 774 nəfər “xarici casus” şübhəsi ilə gözaltına alınıb

261 nəfər casusluq ittihamı ilə tutulub

172 nəfər qanunsuz görüntü əldə etmə ittihamı ilə həbs olunub

Əlavə olaraq 30 ayrı “xüsusi təhlükəsizlik” işi, şübhəlilərin telefonlarının yoxlanması ilə ortaya çıxıb.

Xüsusilə diqqət çəkən məqam, gözaltına alınan xarici vətəndaşlar və bəzi İran vətəndaşlarının İsrail üçün casusluq ittihamı ilə savaşdan əvvəl həbs olunmasıdır. Hesabatlara görə, müharibədən sonra 11 nəfər edam edilib.

Beynəlxalq reaksiyalar

Beynəlxalq ictimaiyyətdən sərt reaksiyalar gəlib. ABŞ-ın keçmiş BMT İnsan Haqları Komissiyası səfiri Kennet Blekvell yayımladığı məqalədə İranda “geniş yayılmış edam təhlükəsi” barədə xəbərdarlıq edərək dərhal beynəlxalq müdaxilə çağırışı edib. İnsan haqları təşkilatları həbslərin və xüsusilə edamların beynəlxalq hüquqa zidd olduğunu və qərəzli tətbiqlərə çevrildiyini vurğulayır.

Rejimdə təzyiq və cəmiyyətdə gərginlik

Bu inkişaflar İran hakimiyyətinin ictimai müxalifəti və xarici təsirləri nəzarət altına alma strategiyasının miqyaslarını göstərir. 21 min həbs xalqın böyük hissəsinin birbaşa və ya dolayı yolla təhlükəsizlik qüvvələri ilə qarşı-qarşıya olduğunu göstərir. İnsan haqları müdafiəçiləri bildirir ki, bu cür kütləvi həbslər və edamlar cəmiyyətin etibarını zəiflədə və rejim üzərində uzunmüddətli risklər yarada bilər.

Ekspertlər qeyd edir ki, həbslərin böyük hissəsi polis çağrı mərkəzi xəbərdarlıqları ilə baş verib, bu da xalq arasında etibarın itirilməsi və qorxu mühitinin yaranmasına səbəb olub. Həmçinin, xarici casusluq ittihamları və edamlar, beynəlxalq arenada İranın diplomatik izolyasiyasını daha da dərinləşdirə bilər.

İranda insan haqları pozuntularının bugünkü və geniş miqyaslı vəziyyəti yalnız regional deyil, qlobal səviyyədə də ciddi geosiyasi və humanitar müzakirələrə yol açır.