Təxminən 360 milyon insanın səs verəcəyi Avropa Parlamenti (AP) seçkiləri prosesi ifrat sağçılarla bağlı narahatlıqlarla keçir. İmmiqrasiya problemi və həyat səviyyəsinin aşağı düşməsi bir çox Avropa ölkələrində ekstremist fiqurlar üçün əlverişli şərait yaratsa da, sağ mərkəzçi partiyalar da seçiciləri qazanmaq üçün bəzi ritorikalarını kəskinləşdiriblər.

İyunun 6-9-da keçiriləcək və 360 milyon insanın səs verəcəyi seçkilər üçün Avropa Parlamentinin qarşıdakı 5 il ərzində səlahiyyətlərini icra edəcək 720 deputatının müəyyən edilməsi üçün geri sayım başlayıb. Hər beş ildən bir mərkəzçi partiyaların əsas qorxusu radikalların və ifrat sağçıların yüksəlişidir, lakin sonra bu hərəkatları hansısa yolla cilovlamaq olur. Bu dəfə vəziyyət bir az fərqlidir və təhlükə həmişəkindən daha yüksəkdir. Ərzaq qiymətlərinin artması, iqtisadiyyatdakı durğunluq, immiqrasiya problemi və həyat səviyyəsinin aşağı düşməsinin seçicilərə təsiri bu gücü daha da artırır. Bu, əyləc effektinin əvvəlkindən daha zəif olması riskini gücləndirir. Bəzi diplomatların fikrincə, Avropa Birliyi (AB) yeni eranın astanasına çatıb.

***

Son beş ili AB üçün ən problemli dövrlərdən biri kimi müəyyən etmək olar. Böyük Britaniyanın 2020-ci ildə üzvlükdən çıxmasına, COVİD epidemiyasına və 2022-ci ilin fevralından bəri davam edən Ukrayna müharibəsinə baxmayaraq, AB-nin vəziyyəti yaxşı idarə etdiyini söyləmək yanlış olmaz. Lakin bütün bu hadisələr ekstremistlərin baş qaldırmasına da səbəb olub. Avstriya, Belçika, Fransa, Macarıstan, İtaliya və Hollandiyada ifrat sağçılar və populistlər əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlib və səsvermə tendensiyalarının ən yüksək pilləsindədirlər. Həmin qüvvələr Almaniya da daxil olmaqla doqquz ölkədə ilk üçlükdədirlər.

***

İfrat sağçılar təkcə səslərin sayını artırmayacaq. Bir növ, o, qalib gəlmədən qələbə çalacaqlar. Bunun səbəbi, sağ mərkəz partiyalarda immiqrasiya, kimlik və İslam kimi mövzularda ifrat sağçıların ritorikasından hər gün daha çox istifadə olunmasıdır. Mərkəz sağçılar çıxışlarında ifrat sağa yaxınlaşmağa və səs potensialını artırmağa çalışsa da, ifrat sağçı partiyalar seçkidən çıxmaq kimi diskursların dozasını azaltmaqla mərkəz seçicilərinə xoş görünməyə çalışmağa davam edir.

***

Seçkilər təkcə AP üzvlərini müəyyən etməyəcək, həm də yüksək rəhbər vəsiqələrin yenidən bölüşdürülməsi ilə nəticələnəcək. AB Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen bu yerə ən güclü namizəddir. Əgər fon der Leyen qalib gəlsə, sol mərkəzçi AB Şurasının sədri vəzifəsinə namizədliyini irəli sürəcək. Portuqaliyanın keçmiş baş naziri Antonio Kosta və Danimarka baş naziri Mette Frederiksenin adları da siyasət dəhlizlərində tez-tez səslənir. Liberalların gözləri hazırda Josep Borrellin tutduğu Ali Nümayəndəlik vəzifəsindədir. Bu posta Estoniyanın baş naziri Kaja Kallas potensial namizəd kimi görünür. AP prezidenti Roberta Metsola öz mövqeyini qorumağa çalışır. Seçkilərdən yaranacaq siyasi balansla yanaşı, coğrafi tarazlıq da mənzərənin aydınlaşdırılmasında təsirli olacaq.

***

İngiltərənin “The Guardian” qəzetinin xəbərinə görə, sosial mediada Rusiyayönlü hesablar Avropa Parlamentinə seçkilər öncəsi seçicilərin fikirlərinə təsir edəcək təbliğat kampaniyaları aparır. “Meta” sosial media şirkətinə məxsus “Facebook”da avropalı seçiciləri hədəf alan yazılarla Ukraynaya hərbi yardım tənqid edilir və miqrant böhranının qitəyə ziyan vurduğu bildirilir. Bundan əlavə, seçki prosesinin şəffaf olmadığı qənaətini yaratmaq üçün “mürəkkəbi itmiş seçki qələmləri və saxta səsvermə maşınları haqqında” konspirasiya nəzəriyyələri yayılır. Ekspertlər bildirirlər ki, “Facebook” tərəfindən yazıların siyasi məzmun kimi etiketlənməməsi AB qanunvericiliyinin pozulması ola bilər. Aprel ayında AB “Meta”nın “yanıltıcı reklam və dezinformasiyanın yayılmasının qarşısını ala bilmədiyi” şübhələri ilə bağlı araşdırmaya başlayıb.