Ukraynada müharibə ilə əlaqədar Rusiyaya qarşı sanksiyaların təsirlərinin başladığına işarə olaraq, neft və neft məhsulları daşıyan Rusiya tanker gəmilərinin kimliklərini və yerlərini göstərən sistemləri söndürdüyü müşahidə edilib. Bu, Rusiyanın sanksiyalardan yayınma cəhdləri ilə əlaqələndirilir.

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra günlər və həftələr ərzində ABŞ və digər ölkələrin geniş koalisiyası Rusiya mallarına, o cümlədən neft məhsullarına qarşı genişmiqyaslı sanksiyalar tətbiq edib.

Mütəxəssislər deyir ki, qaranlığa qərq olmaqla gəmilər hüquq-mühafizə orqanlarının diqqətini cəlb etmədən, çox vaxt dənizdə gəmidən-gəmiyə köçürmə yolu ilə yükləri boşalda bilər.

Dəniz riskini qiymətləndirmək üçün süni intellektdən istifadə edən İsrail firması “Windward Ltd.” tərəfindən toplanan məlumatlara görə, sanksiyaların tətbiqindən sonra Rusiyaya bağlı gəmilərin gündəlik olaraq qaralması insidentlərinin sayı kəskin şəkildə artıb. Bu, xüsusilə Rusiya xam neftini daşıyan tankerlərə aiddir.

İşğaldan əvvəl “Windward” Rusiya xammalı ilə yüklənmiş tankerlərin identifikasiya sistemlərini sıradan çıxararaq gündə iki və ya üç insidentini izləyib. İndi gündə təxminən 20 bu kimi sənədləşdirilib.

“Windward” şirkətinin baş direktoru Ami Daniel: “Biz Rusiya gəmiçiliyi və ticarəti arasında yüklərinin hara getdiyini sistemli şəkildə gizlətmək üçün sinxronlaşdırılmış səyləri görürük”.

Bu o demək deyil ki, “qaranlığa qərq olmaq” praktikası Kreml tərəfindən diktə olunur. İştirak edən gəmilərin demək olar ki, hamısı özəldir və Moskva hökuməti qarşısında texniki cəhətdən cavabdeh deyil. Nə Rusiya hökuməti, nə də sözügedən gəmilərə sahib olan müxtəlif şirkətlər təcrübə ilə bağlı ictimaiyyətə açıqlama verməyib.

Avtomatik identifikasiya sistemi

Dənizdə Həyatın Təhlükəsizliyi üzrə Beynəlxalq Konvensiya kimi tanınan müqavilə bəzi istisnalar olmaqla, böyük gəmilərdən hər zaman Avtomatik İdentifikasiya Sisteminin (AIS) işləməsini tələb edir.

AIS digər gəmilərə və sahil orqanlarına gəminin adı, istiqaməti, sürəti və digər məlumatları təqdim edir.

“Cozen O'Connor” hüquq firmasının ticarət və nəqliyyat qrupunun şəriki, vəkil Neil Quartaro Amerikanın Səsinə deyib: “Ümumi məsələ kimi AIS söndürülməməlidir”.

Quartaro bildirib ki, bir neçə istisnaya gəminin sürəti və istiqaməti ilə bağlı təfərrüatların yayımlanmasının təhlükəsizlik riski yarada biləcəyi sahələr daxildir.

“AIS-ni söndürməyin məqbul olduğu əsas ərazi “yüksək riskli ərazi” adlanan bir yerdədir, bu, mahiyyətcə Somali sahillərindəki ərazidir”, - deyə Quartaro əlavə edib.

Pirat fəaliyyəti o bölgədə, eləcə də yük gəmilərinin mindirildiyi və ekipajların fidyə üçün saxlandığı dünyanın bir sıra digər nöqtələrində geniş yayılıb.

Gəmidən gəmiyə köçürmələr

Quartaro bildirib ki, sanksiyalardan yayınmağa çalışan gəmilərin məsələn, sanksiya tətbiq edilmiş ölkədən çıxan xam neftin gəmidən-gəmiyə nəqlini həyata keçirərkən AİS avadanlıqlarını söndürməsi qeyri-adi deyil.

“Əgər siz Meksika körfəzində fəaliyyət göstərirsinizsə və Trinidad və Tobaqoya və ya Arubaya yaxın yerdəsinizsə və AİS-ni söndürsəniz, buna baxan hər kəs sizin qeyri-qanuni məlumat köçürmələri ilə məşğul olduğunuzdan şübhələnəcək. Venesueladan çıxan neft məhsulu, bu, hər zaman olur” - deyə, Quartaro bildirib.

Eyni şəkildə, onun sözlərinə görə, boş tankerlərin Yaxın Şərqdəki limanı tərk etməsi, AIS avadanlıqlarını söndürməsi və bir neçə gün sonra Pakistana gedən xam neft yükü ilə yenidən peyda olması adi haldır. Onun sözlərinə görə, belə hallar çox güman ki, ağır sanksiyalar altında olan İranda da baş verib.