Münhen şəhərində keçirilən “Uluslararası Motor Show” açılışında bir ticarət eksperti Almaniyanın avtomobil sənayesinin qarşılaşdığı çətinlikləri izah etdi və böhranın əsas səbəbkarının “siyasi qərarlar” olduğunu bildirdi.

Beynəlxalq avtomobil sərgisi Münhendə möhtəşəm tədbirlə başlandı. Yenilikçi avtomobil modelləri dramatik işıqlandırma və musiqi müşayiəti ilə nümayiş olundu. Bu, irəliləyişin qeyd ediləcəyi bir səhnə olmalı idi.

Ancaq göstərişli səhnənin arxasında Almaniya avtomobil sənayesi dərinləşən böhranla mübarizə aparır.

Bir tərəfdən Çin şirkətlərinin sərt rəqabəti Almaniyanın qlobal bazar payını təhdid edir. Digər tərəfdən, ABŞ Alman avtomobillərinə tətbiq etdiyi 15%-lik gömrük rüsumları ilə təzyiqi artırır. Ölkə daxilində isə siyasi qərarlar sənayeni daha da çətin vəziyyətə qoyur.

Bavyera Əyalət Baş Naziri Markus Söder 2035-ci ildə qüvvəyə minəcək AB üzrə daxili yanma mühərrikli avtomobillərin qadağasına sərt tənqid yönəltdi.

Almaniya Kansleri Fridrix Merz də müzakirələrə qatıldı və “daha elastik tənzimləmələr” çağırışı etdi.

Bəs bu təzyiqlər Alman avtomobil sənayesi üçün “fəlakət” deməkdir?

“Xeyr,” – deyə “Sərbəst ticarət bitdi” kitabının müəllifi və xarici ticarət iqtisadçısı Martin Braml cavab verir.

Braml açıqlamasında böhranın əsl səbəbinin fərqli olduğunu vurğuladı. Onun fikrincə, Almaniya özünün qarşısına maneələr qoyub.

Almaniya öz yaratdığı çıxmazdan necə çıxa bilər?

Braml Almaniyanın öncə iş mühiti şəraitini yaxşılaşdırmalı olduğunu qeyd edir: “Dövlət çərçivəni müəyyən etməlidir. Xüsusilə sürətlə artan əlavə ödənişlər, əmək haqqı xərcləri və sosial sığorta qatqıları kritik önəmə malikdir.”

O, həmçinin şirkətlərin qarşılaşdığı ağır bürokratik yüklərə diqqət çəkdi. “Təchizat zənciri qanunları son illərdə müəssisələrin qarşısına maneələr qoydu. Bu sahəyə əl atmalıyıq,” dedi.

Yıxıcı iqtisadi siyasətlərin digər bir nümunəsi isə daxili yanma mühərriklərinə yanaşmadır. AB 2035-ci ildən yeni avtomobillərdə bu mühərrikləri qadağan etməyi planlayır. Bavyera Əyalət Baş Naziri Söder CO2 emissiyasını sürətlə azaltmağın real olmadığını bildirərək qadağanı tənqid etdi və bunun yüz minlərlə işi təhlükəyə atacağını söylədi.

Auditor şirkəti “EY”nin araşdırmasına görə, Almaniya avtomobil sektorunda məşğulluq illik olaraq 6,7% azalıb. Bir ildə təxminən 51 500 iş yeri itirilib və bu, bütün sənaye sahələri arasında ən kəskin azalma olub.

Braml 2035-ci ildə daxili yanma mühərriklərinin qadağan olunmasını ağıllı qərar hesab etmir. Onun sözlərinə görə, Almaniyanın ixrac etdiyi avtomobillərin təxminən yarısı daxili yanma mühərrikli avtomobillərdir: “Avtomobil istehsalçıları qazancını elektrikli avtomobil sektorunda əldə etmir”, – dedi.

Braml vurğulayır ki, iqlim siyasəti hüquqi məcburiyyətlərlə deyil, qiymət mexanizmləri ilə istiqamətləndirilməlidir. “Bu prosesin istiqamətini qanunlar deyil, bazar qiymətləri müəyyən etməlidir. 2033, 2035 və ya 2037-ci ildə satılan yeni avtomobillərin çoxunun elektrikli olub-olmaması zamanla ortaya çıxacaq”.

O, əlavə etdi ki, ABŞ-ın tətbiq etdiyi gömrük rüsumları və Çindən gələn rəqabət sənayeni əsas çətinliklərlə üz-üzə qoyan faktorlar deyil.

Elektrikli avtomobillərə keçidə baxmayaraq, Alman avtomobil istehsalçıları ABŞ-ın gömrük rüsumları və Çin rəqabəti ilə də üz-üzədir. “Bu əlbəttə çətinlikdir”, – Braml vurğulayır və həll olaraq, digər ölkələrlə ticarət razılaşmaları aparmağı tövsiyə edir.

Son 15 ildə Avropa Komissiyası Yaponiya, Cənubi Koreya, Vyetnam, Sinqapur və Avstraliya ilə bir sıra ticarət razılaşmaları imzalayıb. Lakin son illərdə ticarət getdikcə çətinləşib.

“Bunun səbəbi dünyanı daha yaxşı yer etmək üçün ticarət razılaşmalarında bizi narahat edən hər şeyi düzəltmək cəhdimizdir”, – deyə Braml bildirir.

İqlim mühafizəsi, ətraf mühit təhlükəsizliyi, işçi hüquqları və heyvan rifahı kimi məsələlər artıq ticarət razılaşmalarına daxil edilir: “Bunlar əlbəttə vacib hədəflərdir, amma Avropadakı standartları hər yerdə tətbiq etsək, yalnız öz aramızda ticarət edəcəyik”.

Bu yanaşma ABŞ və Çin üçün bazar üstünlüyü yaradır. Bir çox Alman avtomobil istehsalçısı Çin elektrikli avtomobil istehsalçılarının çeşidinə narahatlıqla baxır. “BYD”, “Omoda”, “Gecko”, “GAC” və “XPeng” kimi markalar Münhendəki sərgidə nümayiş olundu.

Almaniya hələ Çin elektrikli avtomobil çeşidi ilə rəqabət apara bilmir. Bramla görə, istehlakçıların həqiqətən daha çox modelə ehtiyacı olub-olmaması mübahisəlidir: “Çin avtomobilləri hələ çox populyar deyil. Almanların yalnız altıda biri Çin avtomobili ala bilər. “BYD”, xüsusilə yeni açılan ixrac bazarlarında satışlar zəiflədiyi üçün istehsalı azaldıb”.

Elektrikli avtomobil ixracında rekord olsa da iş yerləri itirilməyə davam edir

“Digər tərəfdən Almaniya çox yaxşı elektrikli avtomobil istehsal edir. 2023-cü ildə Almaniya elektrikli avtomobildə 22 milyard avro ticarət artığı verdi. Həm miqdar, həm də dəyər baxımından, idxal etdiyimizdən çox elektrikli avtomobil ixrac edirik”, – Braml deyir.

Almaniya elektrikli avtomobil istehsalında uğurlu olsa da, sektorda iş yerlərinin azalmasını necə izah etmək olar?

“Elektrikli avtomobil istehsalı daha az mürəkkəbdir və daha az mərhələ tələb edir”, – deyə Braml bildirir.

Gələcəkdə daha çox elektrikli avtomobil istehsal edildikcə, sənayedə əlavə dəyər azalacaq. “Bu da daha az işçi tələb edəcək. Bu struktur problemi yaradır”.

Von der Leyen daha yaxşı danışıqlar apara bilərdimi?

“ABŞ-ın gömrük rüsumları əlbəttə bir problemdir,” deyir Braml. Əvvəllər avtomobillər ABŞ-a 2,5% vergi ilə nisbətən ucuz ixrac edilirdi. İndi isə 15% vergi tətbiq olunur, ABŞ-dan Avropaya idxal vergiləri isə sıfıra endirilib.

“Nəticədə, avtomobil istehsalçıları istehsalı ABŞ-a keçirib hər iki bazara – Avropa və ABŞ – xidmət göstərməyi daha sərfəli hesab edə bilər”, – deyir.

AB Komissiyası Prezidenti Ursula von der Leyen iyul ayında ABŞ Prezidenti Donald Trump ilə vergi razılaşması zamanı Almaniya da daxil olmaqla AB ölkələrini təəccübləndirdi: danışıqlar ABŞ xeyrinə 15%-ə qarşı sıfır vergi üstünlüyü ilə başa çatdı. “Bu nəticə mövcud güc balansını açıq şəkildə göstərir”, – Braml deyir.

Ancaq problem yalnız ticarət siyasəti ilə məhdudlaşmır.