Bu həftənin əvvəlində ABŞ prezidenti Donald Tramp ölkəni xarici raket hücumları təhlükəsindən qoruyacaq Amerika istehsalı olan “Qızıl qübbə” müdafiə sistemi planlarını açıqlayıb. Mütəxəssislər mövzu ilə bağlı indiyə qədər məlum olanlara nəzər salır.

Tramp iddia edir ki, bu, ABŞ silahlarının kosmosa yerləşdirilməsi üzrə ilk layihə olacaq və 2029-cu ildə səlahiyyət müddətinin sonuna kimi fəaliyyətə başlayacaq.

ABŞ-ın müdafiə naziri Pit Heqset jurnalistlərə bildirib ki, “Qızıl qübbə” “Amerikanın təhlükəsizliyinə nəsillər boyu davam edəcək bir sərmayədir”.

Qızıl Qübbə layihəsi haqqında indiyə qədər bilinənlər bunlardır:

Qızıl Qübbə nə edə bilər?

Tramp iddia edir ki, tamamlandıqdan sonra “Qızıl qübbə” hipersəs, ballistik və təkmil qanadlı raketləri, eləcə də pilotsuz təyyarələri hətta dünyanın yarısından və ya kosmosdan buraxılsa belə vura biləcək.

Tramp həmçinin “dünyanın ən yaxşı sistemi” olaraq xarakterizə etdiyi günbəzin “yüzdə 100-ə yaxın” müvəffəqiyyət nisbətinə sahib olacağını da iddia edib.

“The Associated Press” agentliyinə anonimlik şərti ilə danışan mənbə bildirib ki, “Qızıl qübbə” hücumun bütün dörd əsas mərhələsində raketləri aşkarlaya və dayandıra bilən yer və kosmos imkanlarına malik olacaq – aşkarlama, uçuşun ən erkən mərhələsində, kursun ortasında və ya hədəfə doğru enərkən tutma.

Mənbə əlavə edib ki, ABŞ hökuməti üç variant hazırlayır, o cümlədən kosmosda ələ keçirən qurğular üzərində işləyir.

İlk sistemlərdən bəzilərinin mövcud istehsal xətlərindən çıxması gözlənilir. Bu həftənin əvvəlində keçirilən mətbuat konfransında senatorlar “L3Harris Technologies”, “Lockheed Martin” və “RTX”-ni (keçmiş “Raytheon”) potensial podratçılar kimi elan etdilər.

“L3Harris” aprel ayında “Qızıl qübbə” üçün “orbitdə texnologiya” üzərində işləmək üçün İndianada zavodunu genişləndirdiyini elan etmişdi.

“Lockheed Martin” öz saytında bildirib ki, məqsədi 2026-cı ilin sonuna qədər ilk “Qızıl qübbə” müdafiəsini təhvil verməkdir.

Şirkət həmçinin layihənin bir hissəsi ola biləcək bəzi mövcud vasitələri sadalayır, məsələn, Komandanlığa Nəzarət Döyüş İdarəetmə Rabitə sistemi (C2BMC). Şirkətin sözlərinə görə, komandirlərə uçuşun istənilən mərhələsində raket zərbələri ilə bağlı sinxron qərarlar qəbul etməyə imkan verir.

Tramp cümə axşamı ABŞ Nümayəndələr Palatasının təsdiq etdiyi vergi endirimi qanun layihəsində “Qızıl qübbə” layihəsi üçün ilkin olaraq 25 milyard dollar ayırıb və layihənin ümumi dəyəri üç il ərzində 175 milyard dollar təşkil edir.

ABŞ Konqresinin Büdcə İdarəsi tərəfindən hazırlanan hesabatda sistem üçün istifadə oluna biləcək kosmosa əsaslanan ələ keçirən cihazların dəyəri minimum 161 milyard dollar, maksimum isə 542 milyard dollar təşkil edir.

Belə çox qatlı müdafiə sistemini başqa harada tapmaq olar?

Tramp, “Qızıl qübbə”nin yeni texnologiyalar inkişaf etdirəcəyini, eyni zamanda, laylı müdafiə sistemləri üçün israillilərlə birgə hazırlanmış silahları da daxil edə biləcəyi və bəzilərini birləşdirəcəyini söyləyib.

İsrailin ümumi olaraq “Dəmir qübbə” kimi tanınan sistemi ölkə daxil olan raketi aşkar edir, onun düşəcəyi  yeri analiz edir və yalnız mərmi əhali mərkəzinə və ya həssas hərbi və ya mülki infrastruktura yönəldildikdə onu vurur.

İsrail özünü uzun, orta və qısa mənzilli raketlərdən qorumaq üçün “Arrow”, “David's Sling” və “Iron Dome” sistemlərindən istifadə edir.

“Israel Aerospace Industries” (IAI) şirkətinin məlumatına görə, “Arrow” silah sistemi tam avtomatik idarəetmə sistemi ilə “hədəflərindən çox uzaqdan” hücumları “nəzarət edən, aşkarlayan, izləyən və məhv edən” raketlər ailəsidir. O, “IAI” tərəfindən ABŞ-ın “Boeing” şirkəti ilə müştərək hazırlanıb.

İsrailin “Rafael Advanced Defense Systems” və ABŞ-ın “RTX” şirkəti tərəfindən hazırlanmış orta mənzilli müdafiə sistemi olan “David's Sling” ballistik raketlərə, təyyarələrə və pilotsuz uçuş aparatlarına qarşı “vur-məhv et” müdafiəsini təmin edir. “Dəmir qübbə” də yalnız qısa mənzilli təhlükələrin qarşısını almaq sistemi ilə çalışır.

İsrail rəsmiləri sistemin 100 faiz effektiv olmadığını deyirlər, lakin 2023-cü il oktyabrın 7-də başlayan İsrail-Həmas qarşıdurması zamanı ölkənin İran və milis qruplarının müxtəlif raket və raket atışlarına qarşı müdafiəsində hələ də mühüm rol oynadığını deyirlər.

Bu arada Avropa da öz versiyası üzərində işləyir. 2022-ci ildə 21 Avropa ölkəsi Avropanın “Sky Shield” təşəbbüsünü irəli sürdü və bu təşəbbüs çərçivəsində onlar müdafiə sistemlərinin tədarükü və texniki xidmət üzrə əməkdaşlığa razılıq verdilər.

“Sky Shield” üçün satın alınan silahlar daha sonra “Alyansın ərazisini istənilən hava və ya raket təhdidindən və ya hücumundan qorumaq üçün” mövcud NATO missiyasına daxil ediləcək.

Almaniya kimi bəzi ölkələr artıq bunun bir hissəsi kimi “Arrow” raket sistemi üçün israillilər və amerikalılarla müqavilələr imzalayıb.