Almaniyanın Saarland şəhərində abort sayının 2 il ərzində 45% artması, ilk baxışda bölgədə reproduktiv xidmətlərə çıxışın genişlənməsi kimi görünə bilər. Ancaq bu artımın əhalinin sayında və ya yerli qadınların abort seçiminin dəyişməsində yox, digər bölgələrdən – xüsusilə Rheinland-Pfalzdan gələnlərin artması ilə izah olunması, Almaniyada regional səhiyyə bərabərsizliyinin ciddi bir simptomudur.

Bu, faktiki olaraq Saarlandı bir “abort turizmi” mərkəzinə çevirib. Səbəb sadədir: yaxın bölgələrdə ya randevu tapmaq olmur, ya da hüquqi və praktiki baryerlər qadınları məcbur edir ki, qonşu əyalətə getsinlər.

Abort sistemindəki “birləşmə nöqtələri”

Almaniyada abort hüququ mövcud olsa da, bu hüquq hələ də cinayət qanunvericiliyinin tərkib hissəsidir. Abortun yalnız bəlli şərtlər altında “cəzasız” sayılması, xidmətin özəl tibbi sistem içində daha az əlçatan olmasına səbəb olur. Həkimlər bu riski üzərinə götürmək istəmir, nəticədə isə klinikaların sayı azalır.

Saarland nümunəsində görürük ki, bölgədə sadəcə üç mərkəz bütün abort üsullarını təqdim edir. Qalanlar ya yalnız dərmanla abort təklif edir, ya da hamiləliyin yalnız 10-cu həftəsinə qədər xidmət göstərir. Bu da sistemin nə qədər asanlıqla çökə biləcəyini göstərir. Bir həkim xəstələnsə və ya iznə ayrılsa, bölgədə abort xidməti tamamilə sadə hala gələ bilər.

Qadınlar sistemlə yarışır – vaxtla, coğrafiya ilə, hüquqla

Abort hüququ yalnız kağız üzərində mövcuddur deyə bilərik. Qadınlar təkcə cəmiyyətin təzyiqi və hüquqi qeyri-müəyyənliklə deyil, zamanla da yarışır. Çünki abort üçün hüquqi limitlər var (Almaniyada bu 12 həftə), və randevu sistemindəki gecikmələr onların bu müddəti keçmələrinə səbəb ola bilər. Nəticədə ya istəmədikləri hamiləliyi davam etdirməli olurlar, ya da başqa əyalətlərə – bəzən yüzlərlə kilometr uzağa getməyə məcbur qalırlar.

Bu baxımdan Saarland bir çıxış yolu kimi görünür. Amma bu çıxış yalnız bəzi qadınlar üçün mümkündür. Digərləri isə sistemin kənarında qalır.

Siyasi iradə və hüquqi normativlərin zəifliyi

Abort məsələsi Almaniyada yalnız tibbi və şəxsi bir məsələ deyil, eyni zamanda ideoloji və hüquqi bir döyüş meydanıdır. Cinayət qanunvericiliyindən çıxarılmasına dair təşəbbüslər uzun illərdir ki, gündəmdədir, amma siyasi iradə yetərsizdir.

Son dövrlərdə yüksək məhkəmələrə təyinat prosesi ətrafında yaşanan mübahisələr də Almaniyada cəmiyyətin bu məsələ ilə bağlı nə qədər bölünmüş olduğunu göstərir. Bu bölünmüşlük, abort xidmətlərinin normallaşmasını və qanuni təhlükəsizliyinin artırılmasını ləngidir.

Geniş kontekst: Avropada və dünyada oxşar tendensiyalar

Almaniyada yaşanan bu tendensiya tək deyil. Fransada, İtaliyada və hətta ABŞ-da oxşar proseslər müşahidə edilir: hüquqi baxımdan abort icazəlidir, amma praktikada çoxsaylı baryerlər onu əlçatmaz edir.

Almaniyanın abort xidmətlərində yaşadığı bu “paradoksal vəziyyət” – yəni hüquqi mövcudluq, amma praktik yoxluq – qadın hüquqlarının yalnız normativ deyil, həm də funksional səviyyədə təmin olunmasının nə qədər önəmli olduğunu göstərir.

Hüquq var, amma xidmət yoxdursa – bu hüquq deyil

Saarland nümunəsi Almaniyada abortun hüquqi olmasına rəğmən nə qədər mürəkkəb, həssas və zəif struktura malik olduğunu göstərir. Qadınlar yalnız cəmiyyətin yox, həm də sistemin və hüququn passivliyinin təzyiqi altındadırlar. Abort hüququ yalnız qanunla təmin olunmamalı, onun gerçək həyatdakı icrası da hüquqi təhlükəsizlik və tibbi əlçatanlıqla qorunmalıdır.