Avropada təhlükəsizlik müzakirələri dəyişir. Artıq söhbət yalnız miqrasiyadan, sərhədlərin qorunmasından və ya Avropa Birliyinin geosiyasi dilemmasından getmir. İndi sual daha dərin və təhlükəlidir: Dövlət strukturları – xüsusilə də hüquq-mühafizə sistemləri – bu gərginliklərə nə qədər tab gətirə bilər?

Almaniyada Federal Polis Əmək Birliyi (GdP) “sistem artıq sərhədə çatıb” ifadəsi ilə yalnız fiziki sərhədlərin deyil, həm də dövlətin insani, təşkilati və sosial dözümlülüyünün həyəcan siqnalını verdi.

Miqrasiya nəzarəti yoxsa inzibati tükənmə?

2024-cü ilin mayında Almaniya hökuməti sərhəd nəzarətini gücləndirməklə Avropa Birliyinə üzv olan Polşa, Çexiya və Avstriya kimi qonşu ölkələrlə sərhədlərdə fiziki yoxlamaları bərpa etdi. Əsas arqument – qeyri-qanuni miqrasiyanın qarşısını almaq idi. Amma bu addımın əsas yükünü siyasətçilər yox, polis əməkdaşları daşıyır.

GdP-nin məlumatına görə, 14.000-dən çox polis əməkdaşının cəlb olunduğu sərhəd nəzarətləri, əmək planlarının pozulması, təlimlərin təxirə salınması və əməkdaşlara tətil imkanlarının məhdudlaşdırılması ilə nəticələnib. Bu isə Almaniyanın hüquq-mühafizə sistemində tükənmişlik sindromuna doğru sürüklənən bir böhran mənzərəsi yaradır.

Alman polisində sistem yorğunluğu

Əmək birliyinin nümayəndəsi Andreas Roşkofun Berlin açıqlaması alman hüquq-mühafizə sistemində real çöküş riskini açıq göstərdi:

Təlimlər dayandırılıb

İstirahət günləri azaldılıb

Tətillər məhdudlaşdırılıb

Əmək planları tez-tez dəyişir

Bu vəziyyət hüquq-mühafizə sistemində təkcə motivasiyanı yox, həm də fəaliyyət qabiliyyətini məhv edir. Qanunun icrasını təmin edən şəxslərin özləri qanuni müdafiədən məhrum olduqda, dövlətin hüquqi mötəbərliyi də şübhə altına düşür.

Təkcə fiziki yorğunluq deyil – psixoloji qırılma nöqtəsi

Əgər polis əməkdaşları ardıcıl aylar boyunca stress, dəyişkən iş rejimi və sosial təcrid şəraitində fəaliyyət göstərirsə, bu, sadəcə fiziki deyil – psixoloji çöküş riskidir. Almaniyada son illər polislər arasında depressiya, intihar halları və psixoloji yardım ehtiyacı statistikası yüksəlir.

İctimai təhlükəsizliyin təminatçısı olan bir qurumun əməkdaşlarının özlərini təhlükəsiz hiss etmədiyi vəziyyət, ictimai etimadın zəifləməsi ilə nəticələnir.

Siyasi məsuliyyət: populizm yoxsa davamlı idarəetmə?

Almaniya hökumətinin sərhəd nəzarətini sərtləşdirməsi bir qədər də ictimai rəyin təzyiqi ilə bağlıdır. Miqrasiya əleyhinə artan narazılıqları siyasi dividendlərə çevirmək istəyən qüvvələr, hüquq-mühafizə orqanlarını populist gündəmlərin icraçısına çeviriblər.

Bu isə idarəetmədə institusional məsuliyyətin olmaması deməkdir. Problemi idarə edən yox, sadəcə reaksiya verən bir dövlət modeli yaranır.

Avropa dəyərlərinə təhlükə

Sərhəd nəzarətinin genişləndirilməsi Şengen müqaviləsinin ruhuna ziddir. Əgər Almaniya kimi nüfuzlu ölkə sərhəd nəzarətini davamlı əsasda tətbiq edirsə, bu, digər dövlətlərə də presedent yaradır. Nəticədə, Avropa Birliyinin fundamental sərbəst hərəkət prinsipi – praktik və ideoloji baxımdan zədələnir.

Bu isə yalnız hüquqi deyil, mədəni və siyasi inteqrasiya prosesinə də zərbə vurur.

Təhlükəsizlik tədbirləri sistemin özünü zəiflədir

Almaniya sərhəd təhlükəsizliyini təmin etmək istəyərkən öz hüquq-mühafizə sistemini təhlükəyə atır. Bu tənzimlənməmiş yükün davam etməsi sistemin özünü zədələyən bir tədbirə çevrilməsi deməkdir.

Əgər dövlət öz hüquq-mühafizə orqanlarını “əlindəki son resurs” kimi istifadə etməyə davam edərsə, gələcəkdə təkcə sərhədlərdə yox, şəhərlərin içində də nəzarəti itirə bilər.

Bir dövlət sərhədlərini qoruyarkən öz sistemini tükəndirirsə – bu, təhlükəsizlikdirmi, yoxsa yeni zəiflik nöqtəsi?