Dünyada müzakirə olunan qanunlar nəhayət ki, qüvvəyə minib və Əfqanıstanda qadınlara ərlərindən və qohumlarından başqa kişilərlə göz təması qurması, səsini küçədə eşitdirmək rəsmi şəkildə qadağan edilib.

2022-ci ildən fərmanla tətbiq edilən qaydalar avqustun sonunda imzalanıb. Yeni qüvvəyə minmiş qanunda “Yetkinlik yaşına çatmış qadın evdən çıxanda üzünü və bədənini gizlətməlidir” ifadəsi də yer alıb.

ABŞ-ın “Washington Post” qəzeti əfqan qadınlarına telefonla qadağalar haqqında nə düşündüklərini soruşub. Onlar da anonimlik müqabilində danışıblar.

Qadınlar qanunun qəbulu ilə görünməmiş səlahiyyətlərə sahib olan əxlaq polisinin həm Kabildə, həm də digər şəhərlərdə daha tez-tez görünməyə başladığını izah ediblər.

Qızlara gizli təhsil verdiyini deyən 20 yaşlı Kabilli Mina deyir: “Üç həftə əvvələ qədər mən hələ də ümid edirdim ki, Taliban dəyişəcək və qızların təhsilinə qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldıracaq. Lakin “Əxlaq və Fəzilət Qanunu” qəbul ediləndə bütün ümidimi itirdim”.

Avtobus dayanacaqlarında və bazarlarda qadınların təkcə geyimlərinə görə yox, həm gülüşlərinə, həm də yüksək səslə danışdıqlarına görə yoxlanıldığı bildirilirdi.

Sentyabrın 13-də küçəyə çıxan qadınlara, kişilərin məscidə getməsini çətinləşdirdikləri səbəbiylə səlahiyyətlilərin qəzəbləndiyi də vurğulanıb.

Qızların 6-cı sinifdən sonra oxumasına qadağa qoyulması, qadınların universitetlərə daxil olmasının qarşısının alınması kimi qərarlar 3 il əvvəl ABŞ-ın geri çəkildiyi və Talibanın hakimiyyətə gəlməsi ilə həyata keçirilməyə başlayıb.

Ancaq qadınlar son həftələrə qədər ingilis dili dərsi ala bildiklərini deyirlər.

Son zamanlar əxlaq polisinin kişi müəllimlərə xəbərdarlıq etməsi ilə ailələr qızlarının qarşısını almağa başlayıblar.

Paytaxt Kabildə yaşayan fəallardan biri deyir ki, 1990-cı illərdə Taliban ilk dəfə hakimiyyətə gələndə onun təhsil almasına mane olublar və eyni addımların yenidən atıldığını görəndə kədərlənib.

48 yaşlı qadın təşkilatın əvvəlki kimi sərt qaydalar tətbiq etməyəcəyi təəssüratı yaratdıqdan sonra dəyişdiyini vurğulayır və deyir: “Bütün ölkə qadın xəyallarının qəbiristanlığına çevrilib”.

2021-ci ilin avqustunda hakimiyyətə gələn kimi qadınların təhsilini qadağan etməklə diqqət çəkən Taliban bu qərarların müvəqqəti olduğunu bildirmişdi. Bu münasibət qərarların Kabildə daha çevik, mühafizəkar bölgələrdə isə daha ciddi şəkildə həyata keçirilməsinə səbəb oldu.

Keçmiş universitet tələbəsi olan 24 yaşlı Saciye də ümidlərin tükəndiyini düşünür: “Taliban daxilində iki qrup var. Bir qrup daha mötədildir və qaydaları əyməyə hazırdır. Ancaq görünür, məhdudiyyətlər qanuna çevrildikcə bu qrup uduzdu”.

Digər 20 yaşlı Kabuli isə bu fərqi rədd edərək deyir ki, “Söhbət qəddarlıq və məhdudiyyətdən gedirsə, onların hamısı eyni fikirdədir”.

Bununla belə, əfqan qadın hüquq müdafiəçiləri müqavimətin davam edəcəyini bildirirlər. Onlar iddia edirlər ki, Quran qadınların təhsilinə qarşı deyil və Allahın kitabındakı geyim qaydaları Talibanınki qədər sərt deyil.

Digər tərəfdən, Talibanın fikirlərini mənimsəyən qadınlar da var. Kabildən olan 20 yaşlı qadın əxlaq polisi yoldaşına diqqət çəkərək “Onlar kişilərdən daha aqressiv davranırlar” deyir.

Taliban rejimi hələ də beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tanınmır. Bu məhdudiyyətlərin dünya ilə danışıqlarda təsir vasitəsi kimi istifadə oluna biləcəyi də iddia edilir.

Xaricdə təhsil almaq üçün təqaüd üçün müraciət edən qadınların rədd edildiyini izah edən Mina belə reaksiya verir: “Dünyanın son üç ildəki susqunluğu tarixə qaranlıq səhifə kimi əlavə olunacaq”.