İqlim dəyişikliyi ilə bağlı bir çox mühüm məsələlərin müzakirə olunacağı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflərinin 29-cu Konfransı (COP29) bu ilin 11-24 noyabr tarixlərində Azərbaycanın ev sahibliyi ilə Bakıda keçiriləcək.

İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Paneldə (IPCC) istixana qazları emissiyalarının azaldılmasına diqqət yetirən Üçüncü İşçi Qrupun sədr müavini və Orta Doğu Texniki Universitetindən Şiir Kılkış bildirib ki, bu il Azərbaycanda keçiriləcək COP29-da qarşıya qoyulan məqsədlər həyata keçirilməlidir.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına (COP29) üzv olan Tərəflərin 29-cu Konfransına ev sahibliyi edəcək Azərbaycanda noyabrın 11-24-də Bakıda keçiriləcək tədbirlərdə iqlim dəyişikliyi ilə bağlı bir çox mühüm məsələlərin, xüsusilə qlobal istiləşmə ilə mübarizədəki son vəziyyətin müzakirə ediləcəyi bildirilir.

Mətbuata açıqlama verən Kılkış, atmosferdəki karbon qazının konsentrasiyasının illik orta hesabla milyonda 420 hissə səviyyəsini keçdiyini və ötən iyul ayında 425 səviyyəsinə çatdığını bildirib.

Kılkış, “İqlim dəyişikliyi ilə bağlı müşahidələrdən biri olaraq, qütblərdəki buzlaqların qalınlığının və kütləsinin sürətlə azalması əslində bütün tarazlığı sürətlə dəyişən nöqtələr arasındadır. Bunun xaricində artıq iqlimin təsirlərini də müşahidə edə bilərik. Dünyanın hər yerində həddindən artıq yağışdan quraqlığa qədər dəyişiklik bütün bunlara səbəb olan istixana qazı tullantıları və bunun altında yatan “qalıq yanacaq istehlakından qaynaqlanır. Ona görə də iqlim dəyişikliyinin səbəbini bildiyimiz üçün bu istiqamətdə hərəkət etməmiz çox vacibdir”, – deyib.

Keçən ay Bolqarıstanın paytaxtı Sofiyada keçirilən İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panelin 61-ci iclasında İqlim Dəyişikliyi və Şəhərlər üzrə Xüsusi Hesabatın əhatə dairəsinin xülasəsinin qəbul edildiyini xatırladan Kılkış, şəhərlərin imkanlar haqqında dəqiq bir anlayışa sahib olduğunu söyləyib. Enerji sistemində bərpa olunan enerji resurslarından səmərəli istifadədən tutmuş şəhərsalma planına kimi onun rolu və əhəmiyyətinin sıfır hədəflərə çatmaqda böyük olduğunu qeyd edib.

Türkiyənin günəş, külək, geotermal enerji, biokütlə və su elektrik kimi zəngin bərpa olunan enerji qaynaqlarına malik olduğunu bildirən Kılkış, “Türkiyə olaraq bu mənada əhəmiyyətli bir günəş qurşağındayıq. Bunların fərqinə vararaq enerji planlaması çox əhəmiyyətlidir. Hansı qaynaqdan hansı ehtiyac və enerji tələbi üçün istifadə edəcəyimizi, bunu ağıllı şəkildə idarə edəcəyimizi, bunun üçün planlama aparacağımızı və məqsədlərimizi təyin etmək bütün səviyyələrdə yenilənə bilən hədəflərimiz var və bunlar sürətlə qiymətləndirilir. Kampus və şəhərdən tutmuş bunu hər miqyasda planlaşdırmışıq. Şəhərlər özlərinə, xüsusən də Avropada sıfır tullantıya doğru hədəflər qoydular. Buna görə də ilk hədəf kimi şəhərlər öz missiyalarını aldılar. Şəhərlərin enerji planlaması çərçivəsində bu prosesdə özlərinə rol tapması və sıfır tullantı hədəflərini dəstəkləməsi vacibdir”.

Kılkış, IPCC-də Altıncı Qiymətləndirmə Hesabatının ilk dəfə açıqlandığı zaman dünya kursunun 3,2 dərəcə Selsi səviyyəsinə doğru irəlilədiyini və bunun bir qədər yaxşılaşdığı görünsə də, 3 dərəcə Selsi səviyyəsindən, iki dəfə yüksək olduğunu bildirdi. 1,5 dərəcə Selsi olmalıykən iki dəfə artıq hərarətin həddindən artıq yağış, quraqlıq, meşə yanğınları və yüksək temperatura səbəb olması daha yaşana bilən və davamlı bir dünyanın təhlükə altında olduğunu göstərir.

Kılkış COP29-un mümkün nəticələri ilə bağlı aşağıdakıları qeyd edib: “Əvvəlki il texniki dialoqlar başa çatdıqdan sonra ilk Qlobal Vəziyyətin Qiymətləndirilməsinin yekun bəyannaməsi dərc olundu. Yekun bəyannamədə 2030-cu ilə qədər bərpa olunan enerjinin 3 dəfə artırılması, quraşdırılma sürətinin artırılması hədəfi qoyulmuşdu. Enerji səmərəliliyinin 2 dəfə artırılması və bu keçid dövründə mədən yanacaq mənbələrindən uzaqlaşmaq üçün hər COP toplantısında hökumətlər və dövlətlər yeni hədəflər irəli sürməyə çalışırlar. Lakin bunların hələ də kifayət qədər olmadığını müşahidə edirik. İrəliləyiş üçün səylər göstəririk, dünya olaraq mövcud vəziyyət problemin hələ də davam etməsi və həll yollarına kifayət qədər yaxın olmadığımıza görədir. Mənim gözləntilərim odur ki, bu problemin öhdəsindən gələcək insanlar elmi tapıntılara əsaslanaraq həll yolu tapacaqlar”.

***

Qlobal istiləşmənin bütün ölçüləri ilə müzakirə edildiyi ilk COP sammiti 1995-ci ildə Almaniyanın Bonn şəhərində keçirilib.

“Tərəflərin Konfransı” mənasını verən tədbir, ümumiyyətlə, türk dilində ingilis abreviaturasında “COP sammits” kimi istifadə olunur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına üzv olan ölkələr bu konfrans çərçivəsində hər il dünyanın fərqli bir ölkəsində bir araya gələrək iqlim dəyişikliyinin gətirdiyi problemlər və həll yolları ilə bağlı hərtərəfli danışıqlar aparırlar.

İngilis adı “İqlim Dəyişikliyi üzrə BMT Çərçivə Konvensiyası (The United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC)” olan konvensiya iqlim dəyişikliyi problemini həll etmək üçün BMT tərəfindən hazırlanmış ilk mühüm təşəbbüslərdən biri kimi göstərilir. 1992-ci ildə Braziliyanın Rio-de-Jeneyro şəhərində keçirilən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit və İnkişaf Konfransında imzalanmaq üçün açılan konvensiya 1994-cü il martın 21-də qüvvəyə minib.