vaxtlı-vaxtında oxuyun! Çərşənbə axşamı, 19 mart 2024
1 ABŞ dolları 1 USD = 1.7 AZN
1 Avro 1 EUR = 1.6977 AZN
1 Rusiya rublu 1 RUB = 0.0272 AZN
1 İngiltərə funt sterlinqi 1 GBP = 1.9671 AZN
1 Türkiyə lirəsi 1 TRY = 0.0914 AZN
Hüseyn Cavid (1882 - 1941)

«İdealsız nicat ümidi-məhal...
«İttihad!» İştə ən böyük ideal!
Səni qurtarsa, qurtarır birlik,
Çünki birlikdədir fəqət dirlik!»

Hüseyn Cavid (1882 - 1941)
TÜRK DÜNYASI  
13:34 | 21 fevral 2019 | Cümə axşamı Məqaləyə 2696 dəfə baxılıb Şriftin ölçüsü Xəbərin şriftini kiçilt Xəbərin şriftini böyüt

Türk şahı şairin hansı qəzəlinə nəzirə yazıb?

Yaxud Sultan Süleyman və Hürrəm Sultanın Nəsimi sevgisi

Zaur ƏLİYEV, Dosent

MÖVZU İLƏ ƏLAQƏLİ

Türkiyədə çəkilən, Azərbaycanda və bir çox ölkələrdə izlənilən “Möhtəşəm Yüzil” serialında tarixi faktların əksəriyyəti saxtalaşdırılıb və bəzən isə hətta elə formada təqdim edilib ki, dövr barədə yanlış məlumatlar yayımlanıb. Filmin əsas qəhrəmanlarından biri Sultan I Süleymanın xanımı Hürrəm Sultandır. Hürrəm Sultanın Osmanlı sarayına gələnə qədərki həyatı haqqında tam məlumat yoxdur.

Deyilənə görə, Polşa Krallığına tabe olan Roqatində (Ukrayna) 1504-ci ildə doğulmuşdur. XVI-XVII əsr mənbələrinə görə Hürrəm ukraynalı pravoslav keşişinin qızıdır. Əsl adı Aleksandra Anastasiya Lisovska, Avropada tanınan adı Roksolana, ərəb ölkələrində Karima kimi tanınırdı. Sultan sarayında əsas simalarından biri olan Hürrəm dahi İmaddədin Nəsiminin şeirlərini çox sevirdi. Ukrayna yazıçısı Pavel Zaqrebelnının "Roksolana" əsərində bu barədə yazılır: “Sarayın təzkiriyyəçisi Lətifi ağaya bütün osmanlı dövrünün ədəbiyyat nümunələrini toplamağa tapşıranda ona köhnə cildli bir kitab təqdim edirlər. Bu Nəsimin qəzəlləri idi. Bəyazid zamanı Əhməd Harəvi tərəfindən üzü köçürülən bu qəzllər Hürrəm Sultanın diqqətini cəlb edir və onu oxuduqdan sonra Nəsimi barədə maraqlanmağa başlayır. Ona Nəsimin Əmir Teymur zamanında təqibə məruz qalmasını və sonda dərisinin soyularaq qətl edildiyini deyirlər.”

Bundan sonra Nəsiminin divanını daima üzərində gəzdirən Hürrəm Sultan heretik cəryanın üzvü idi. O dini islahatlar tərəfində idi. O Nəsiminin divanın Sultan Süleymana da oxumağa təqdim edir. Türk tədqiqatçısı Günay KUT yazır ki, Nəsimin şeirlərindən təsirlənən Sultan onun ən çox “Nigarım, dilbərim, yarım, ənisim, munisim, canım” şeirini sevirdi. Hətta bundan ilhamlanaraq Hürrəm Sultana bu şeirə nəzirə olaraq aşağıdakı qəzəli yazmışdır:

 

Celis-i halvetüm, varum, hablbüm, mah-ı tabanum
Enisüm, mahremüm, varum, güzeller içre sultanum

Hayatum, hasılum, ömrüm, şarab-ı Kevserüm, Adnüm
Bahılrum, behçetüm, ruzum, gülüm, ey verd-i handanum

Neşil.tum, işretüm, bezmüm, çeriigum, neyyirüm, şem'üm
Turunc u niir u niirencüm ben üm şe m' -i şebistiinum
 

Nebiitum, şekkerüm, gencüm, bu alem içre bi-rencüm
Azizüm, Yfisufum, varum, gönül mısrındaki hiinum

Sitanbulum, Karamanum, diyar-ı milket-i Rfimum
Bedehşiinum u Kıpçagum u Bagdfidum Horasanuru
 

Saçı vavum kaşı yayum gözi pür-fitne birnilrum
Ölürsem boynma kanum meded hey nii-müselmiinum

Kapunda çünki meddilhem seni medh iderem daim
Yürek pür-gam gözüm pür-nem Muhibbi'yem hoş-elhiinum.

 

P. S.: Davamında Hürrəm Sultanın hürufi cəmiyyətinin üzvü barədə yazı olacaq...