Belə bir deyim var: “Mərhəmətini itirən, xarakterini də itirər”.

İnsan xarakterinin ən əsas dayaqlarından biri mərhəmətdir. Mərhəmət bir fərdin başqalarına qarşı göstərdiyi anlayış, şəfqət və empati qabiliyyətidir. Bu, sadəcə bir duyğu deyil, əxlaqi davranışın əsas elementlərindən biridir və insanın ətrafı ilə olan münasibətlərini tənzimləyən təməl hissdir. Bu hissin itirilməsi ilə insan təkcə başqalarına qarşı laqeydlik göstərmir, həm də öz daxili balansını pozur. Mərhəmətini itirən bir şəxs, xarakterini, şəxsiyyətini və dəyərlərini də itirmək təhlükəsi ilə üz-üzə qala bilər.

Xarakter bir insanın davranışını və qərarlarını müəyyən edən daxili keyfiyyətlər toplusudur. O, insanın kim olduğunu, necə düşündüyünü və necə davrandığını formalaşdıran əsas prinsiplərdən ibarətdir. Xarakterin başlıca xüsusiyyətlərindən biri mərhəmətdir, çünki o, başqalarına qarşı olan yanaşma və münasibətləri istiqamətləndirir. Mərhəmət sahibinin davranışları daha çox başqalarının rifahını düşünmək üzərində qurulur. Belə insanlar başqalarının ağrısını və çətinliklərini paylaşmağa meylli olur, onlara yardım göstərmək istəyirlər.

Mərhəməti itirən bir insanın xarakterində nə baş verir? Birinci növbədə, bu şəxsiyyətin daha soyuq və özünəməxsus olduğunu göstərir. Laqeydlik, eqoizm və başqalarının problemlərinə qarşı biganəlik mərhəmətin yoxluğundan qaynaqlanan mənfi keyfiyyətlərdir. Mərhəmət hissini itirən insan başqalarının acılarını hiss etməyi və onları anlamağı unudur, öz mənfəətlərini üstün tutur və bununla da daxili dəyərlərində dəyişikliklər baş verir. Bu, təkcə başqalarına deyil, özünə qarşı da bir növ etinasızlıqdır.

Mərhəmət yalnız fərdlərin xarakterinə təsir etmir, həm də bütövlükdə cəmiyyətin inkişafına və sabitliyinə xidmət edir. Mərhəmət insanların bir-birinə dəstək olmasını, anlaşma və əməkdaşlığı gücləndirir. Mərhəmətin itirilməsi isə cəmiyyətdə bölünmələrə, qarşıdurmalara və ədalətsizliyə səbəb ola bilər.

Məsələn, mərhəmətin zəiflədiyi cəmiyyətlərdə cinayətkarlıq, sosial ədalətsizlik və qarşılıqlı etibarsızlıq daha çox yayılır. Mərhəmətli insanlar isə həm özlərinin, həm də başqalarının hüquqlarına hörmət edir, sosial ədalət və bərabərlik prinsipini dəstəkləyir. Onlar üçün başqalarının xoşbəxtliyi və rifahı öz mənfəətləri qədər önəmlidir. Məhz buna görə də mərhəmətin cəmiyyət içərisində yayılması harmoniya və tərəqqinin əsas amillərindən biridir.

Mərhəmət hissini itirmiş bir insanın xarakterini yenidən formalaşdırmaq mümkündürmü? Bu sualın cavabı müsbətdir. İnsanlar, duyğularını və davranışlarını şüurlu şəkildə inkişaf etdirə və dəyişdirə bilən varlıqlardır. Mərhəməti bərpa etmək üçün birinci addım, öz eqoist davranışlarının fərqinə varmaq və başqalarının hisslərinə qarşı diqqətli olmaqdır. Özümüzü başqalarının yerinə qoymaq və onların yaşadıqlarını anlamağa çalışmaq, mərhəmət hissini yenidən canlandırmağın bir yoludur.

Bundan əlavə, dini və mənəvi təlimlər də mərhəmətin gücləndirilməsində böyük rol oynayır. Ənənəvi dəyərlərə əsaslanan bir çox din və fəlsəfələr, insanları mərhəmətli olmağa, başqalarına yardım etməyə və zəifləri qorumağa təşviq edir. İslam dinində mərhəmət Allaha ən yaxın dəyərlərdən biri kimi təbliğ edilir və Peyğəmbərimiz Hz.Məhəmmədin (s) “Mərhəmət etməyənə mərhəmət olunmaz” hədisi bunu çox aydın şəkildə ifadə edir.

Mərhəmət insanın xarakterinin ayrılmaz hissəsidir və onun itirilməsi, dərin daxili ziddiyyətlər və mənəvi böhranlarla nəticələnə bilər. Xarakterli insan, başqalarının dərdlərinə biganə qalmayan, öz mənfəətlərini deyil, ümumi rifahı düşünən biridir. Mərhəmətini itirən şəxs, yalnız öz mənfəətləri üçün çalışan və başqalarının problemlərinə qarşı laqeydləşən biri olur ki, bu da onun mənəvi zənginliyini itirməsinə səbəb olur. Deməli, mərhəmətini itirən, təkcə ətrafına deyil, həm də özünə qarşı laqeydlik göstərir və bununla xarakterində dərin dəyişikliklər baş verir.