Qəzetlər cəmiyyətin məlumat almaq, fikir mübadiləsi aparmaq və sosial prosesləri izləmək üçün hələ də vacib bir vasitədir. Azərbaycanda mətbuatın inkişafı, cəmiyyətin demokratikləşməsi, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu və informasiya azadlığının təmin olunması baxımından mühüm rol oynayıb. Lakin, hazırda bu sahədə böyük problemlər mövcuddur. Qəzetçiliyin irəliləyişlər əldə etməsi və qəzetlərin cəmiyyətin tələblərinə cavab verməsini təmin etmək üçün bir sıra yeniliklərə və islahatlara ehtiyac vardır.

Əsas problemlər nələrdən ibarətdir?

Azərbaycanda qəzetlərin inkişafında bir sıra çətinliklər mövcuddur. Bu çətinliklərin əsasları aşağıdakılardır:

Maliyyə resurslarının məhdudluğu: Çoxsaylı qəzetlər öz fəaliyyətini davam etdirməkdə çətinlik çəkirlər, çünki reklam gəlirləri və satışlar son dərəcə aşağıdır. Bu isə onların müstəqil və obyektiv məlumat vermələrini çətinləşdirir.

Plüralizm və müstəqillik problemi: Azərbaycanda bəzi qəzetlər öz mövqelərini müəyyən edərkən təzyiqlərlə üzləşir və bu da onların obyektiv və etibarlı xəbər təqdim etmələrinə mane olur. Media cameəsində olduğum üçün bilirəm ki, hakimiyyət də müəyyən mənada pülüralizmin təmin olunmasında maraqlıdır, bunun üçün plan-proqram hazırlanır. Təəssüflər olsun ki, qəzet və qəzetçilərimiz paslanıb, tənbəllik yaranıb.

Texnoloji inkişaf və rəqəmsallaşma: İnternetin geniş yayılması və sosial medianın artan rolunun təsiri ilə ənənəvi çap qəzetləri oxucuların marağını itirir. Elektron platformalar vasitəsilə xəbərlərin sürətli və pulsuz əldə edilməsi qəzetlərin tirajlarının azalmağına səbəb olur.

Azərbaycanda qəzetləri inkişaf etdirmək üçün təkliflər

Azərbaycanda qəzetlərin inkişafı üçün bir sıra vacib addımlar atılmalıdır:

a. Maliyyə resurslarının artırılması

Reklam bazarının genişləndirilməsi: Qəzetlərə sponsorluq və reklam gəlirlərinin artırılması üçün dövlət və özəl sektordan daha çox dəstək əldə edilməlidir.

Yerli və beynəlxalq tərəfdaşlıqlar: Qəzetlər beynəlxalq media qurumları ilə əməkdaşlıq edərək təcrübə mübadiləsi və maliyyə resurslarını artırma imkanları yaratmalıdırlar.

b. Müstəqilliyin təmin edilməsi

Müstəqillik: Qəzetlərin təzyiqlərdən azad olmaları və müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərmələri təmin edilməlidir. Bu, onların obyektiv və balanslı məlumat verməsinə şərait yaradacaq.

Jurnalistlərin hüquqlarının qorunması məsələsinə daha həssas yanaşılmalı: Media sahəsində fəaliyyət göstərən peşəkar jurnalistlərin hüquqlarını qorumaq və onlara müstəqil fəaliyyət göstərmək üçün şərait yaratmaq vacibdir.

c. Texnoloji yeniliklərə əsaslanmaq

Rəqəmsal platformalarda güclü varlıq yaratmaq: Qəzetlər elektron versiyalarını və mobil tətbiqlərini inkişaf etdirərək oxucularla daha sürətli və effektiv əlaqə qurmalıdırlar. Sosial media və onlayn platformalarda aktiv olmaq vacibdir.

İnteraktiv məzmun və multimedia istifadəsi: Video, infografika və digər vizual elementlərdən istifadə edərək oxucuların diqqətini cəlb etmək və məzmunu daha cəlbedici hala gətirmək mümkündür.

d. Maarifçilik və təhsil

Oxucuları marifləndirən məqalələr təqdim etmək: Qəzetlər sadəcə xəbərlər təqdim etməməli, həm də cəmiyyəti maarifləndirici məqalələr, təhlil və araşdırmalar paylaşmalıdır. Bu, oxucunun təfəkkürünü genişləndirər və qəzetin əhəmiyyətini artırar. Oxucu saytda tapmadığı kontent üçün qəzet almalıdır.

Təhsil proqramları və seminarlar: Jurnalistlər üçün təlimlər və seminarlar təşkil edərək onların peşəkar bacarıqlarını artırmaq və müasir mətbuat standartlarına uyğunlaşdırmaq vacibdir.

Dünyada bir sıra qəzetlər həm böyük tirajları, həm də ideoloji məsələlərdə təsiri ilə müstəsna çəkiyə malikdir. Bu qəzetlər öz obyektivliyi, müstəqilliyi və informasiya təhlilindəki keyfiyyəti ilə tanınır. Azərbaycanda da belə qəzetlərin nümunələrinə baxaraq inkişaf strategiyalarını müəyyən etmək mümkündür.

“The New York Times” (ABŞ)

Dünyanın ən tanınmış qəzetlərindən biri olan “The New York Times” müstəqil və dərin analizlər təqdim edir. Bu qəzetin yüksək tirajı var və oxucu auditoriyası geniş spektrlıdır.

“The Guardian” (Böyük Britaniya)

Böyük Britaniyanın “The Guardian” qəzetinin həm müstəqilliyi, həm də sosial məsələlərdəki ideoloji yanaşması önəmlidir. Jurnalistikada yüksək etik standartları qorumaqla yanaşı, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin maraqlarını təmsil edir və demokratik dəyərlərin qorunmasına çalışır.

“Le Monde” (Fransa)

Fransa qəzetlərindən “Le Monde” da dünya miqyasında nüfuzlu və tirajı yüksək bir nəşrdir. Bu qəzetin təklif etdiyi məlumatlar, xüsusən Fransa və beynəlxalq siyasət sahəsindəki təhlilləri ilə məşhurdur. “Le Monde”, həmçinin dərin mənbələrə əsaslanan analitik yazıları ilə diqqət çəkir.

“Die Zeit” (Almaniya)

Almaniyanın “Die Zeit” qəzetinin zəngin məzmunu və analitik yanaşması da onu ideoloji məsələlərdə ciddi təsir gücünə malik edir. Qəzet, yalnız məlumat verməklə kifayətlənmir, həm də müxtəlif sosial və siyasi məsələlərdə ciddi araşdırmalar aparır.

Düşünürəm ki, Azərbaycanda qəzetlərin inkişaf etdirilməsi üçün bir sıra vacib islahatlar həyata keçirilməlidir. Bu, maliyyə resurslarının artırılması, mətbuatın müstəqilliyinin daha da təmin edilməsi, texnoloji yeniliklərin tətbiq edilməsi və təhsil proqramlarının inkişafını əhatə etməlidir. Dünyanın ən nüfuzlu qəzetlərinin təcrübəsi göstərir ki, müstəqil və obyektiv jurnalistika həm cəmiyyətdə məlumatlılıq yaradır, həm də sivil inkişafı təmin edir. Azərbaycanda da qəzetlərin bu təcrübələrdən faydalanaraq inkişaf etməsi mümkündür.