Yeni bir araşdırma göstərir ki, “əbədi kimyəvi maddələr” kimi tanınan perfluoroalkil və poliftoralkil maddələri (PFAS) hələ ana bətnində olarkən sağlamlığımıza zərər verə bilər.

PFAS adlanan bu maddələr qida qablaşdırması və yapışmayan qablar kimi gündəlik məhsullarda istifadə olunan kimyəvi maddələr qrupudur. Onlar “əbədi kimyəvi maddələr” kimi tanınırlar, çünki asanlıqla parçalanmırlar, ətraf mühitdə və bədənimizdə toplana bilirlər.

Alimlər insanların qanında, ana südündə, sperma, qaraciyər və hətta beyində PFAS aşkar ediblər. Bu kimyəvi maddələrin insan sağlamlığına zərərli olduğundan şübhələnən elm adamları, digər problemlər arasında yüksək xolesterol, bəzi xərçənglər və məhsuldarlıq problemləri ilə əlaqələndirən araşdırmalar aparırlar.

Yeni araşdırma siyahıya daha bir fəsad əlavə edir – yeniyetməlik dövründə yüksək qan təzyiqi.

Təhlil ABŞ-da 1000-dən çox uşaq üzərində aparılıb. Doğuşdan qısa müddət sonra alınan ana plazması prenatal PFAS məruz qalma səviyyələrini təyin etmək üçün istifadə edilib və uşaqlar 18 yaşlarına qədər həkimlərinin qeydləri ilə uyğunlaşdırılıb.

Amerika Ürək Dərnəyinin Jurnalında dərc edilən araşdırma, PFAS-a prenatal məruz qalmanın daha sonra uşaqlıq dövründə, xüsusən də yeniyetməlik dövründə yüksək qan təzyiqi riski ilə əlaqəli olduğunu təsbit edib.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi və ABŞ-ın Cons Hopkins Universitetinin tədqiqatçısı Zeyu Li, “bu sonsuz kimyəvi maddələrin uzunmüddətli və potensial zərərli təsirləri ola bilər ki, onlar doğuşdan illər sonra görünə bilər”, – deyib.

Tədqiqat, doğuş zamanı daha yüksək PFAS səviyyələri olan oğlan və qaradərili uşaqların yüksək qan təzyiqi riskinin daha da yüksək olduğunu göstərdi.

Sonsuz kimyəvi maddələr erkən uşaqlıqda aşağı diastolik və ya aşağı qan təzyiqi ilə əlaqəli idi, lakin bu, yetkinlik yaşına çatdıqda dəyişdi.

***

PFAS-ın sağlamlığa təsirləri ilə bağlı sübutlar indiyə qədər qarışıqdır. Tədqiqatçılar bu kimyəvi maddələrin risk yaratdığına inansalar da, onların dəqiq təsirlərini müəyyən etmək çətindir, çünki müxtəlif yollarla qarşılıqlı təsir göstərə bilən minlərlə PFAS var və insanların məruz qalması zamanla dəyişir.

Yenə də Li, son araşdırmanın tədqiqatçıların erkən uşaqlıqdan yeniyetməlik dövrünə və ondan sonrakı dövrlərdə insanların sağlamlığını və PFAS səviyyələrini uzun müddət izləməsi ehtiyacını vurğuladığını söylədi.

Bu arada, tədqiqatın böyük müəllifi və Harvard Tibb Məktəbinin əməkdaşı Mingü Janq, insanları PFAS-dan qorumaq üçün daha güclü ekoloji tədbirlərə ehtiyac olduğunu söyləyib, çünki onlar o qədər geniş yayılıb ki, insanlar öz təsirlərini mənalı şəkildə məhdudlaşdıra bilmirlər.

Tədbirlərə istehlak məhsullarından və sənaye mühitlərindən sonsuz kimyəvi maddələrin mərhələli şəkildə çıxarılması, həmçinin su sistemlərində PFAS-a daha yaxşı nəzarət və məhdudiyyətlər daxil ola bilər. “Bu, fərdlərin özbaşına həll edə biləcəyi bir şey deyil”, – Janq deyib.