Azərbaycan Respublikasının “Cümhuriyyət” qəzetinin saytı son vaxtlar İranda Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının fəallarına qarşı çıxarılan ağır məhkəmə hökmləri haqda geniş məlumat dərc edib.

Qəzetin müxbiri bu barədə güney azərbaycanlı fəallar Məhsa Mehdizadə (Mehdili), Kərim Əsğəri və Ağrı Qaradağlı , həmçinin Azərbaycan Respublikasından olan milli fəal Faiq Ələkbərli ilə danışıb.

İyulun 14-də “Cümhuriyyət” qəzetində yayılan məlumatı olduğu kimi təqdim edirik:

“Son vaxtlar İranın hakim molla rejimi Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının fəallarına qarşı təzyiq və təqibləri gücləndirib. Milli siyasi fəallardan Mehdi Kuxiyan, Siyamək Mirzayi, Səhənd Məali və Abbas Lisani həbsdədir. Onlara qarşı həbsxanada təzyiqlər edilir. Güney Milli Hərəkatının simvolu sayılan  Abbas Lisani Ərdəbil İnqilab Məhkəməsi tərəfindən ağır həbs və sürgün cəzasına məhkum edilib. Hökmə əsasən, o, 8 il həbs və ailəsi ilə birlikdə 2 il Yəzd şəhərinə sürgün cəzasına məhkum olunub.

Maraqlıdır onun cəzası etdiyi “cinayətə” adekvat deyil. Rejim Abbas bəy və digər fəalların barəsində niyə belə sərt cəza çıxarır? Məqsəd nədir? Rejim baş verəcək etnik və sosial zəmində narazılıqlara hazırlaşır?

“Qərbi Azərbaycanı türksüzləşdirməyə çalışırlar”

Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının fəallarından biri, Türkiyədə yaşayan soydaşımız Kərim Əsgəri “Cümhuriyət” qəzetinə açıqlamasında deyib ki, molla rejiminin milli fəallara təzyiqlərinin artması təsadüfi deyil:

“Son zamanlar hakimiyyət orqanları, təhlükəsizlik qüvvələri milli fəallara qarşı daha qəddar davranırlar.  Xalq arasında da milli ideyalar sürətlə yayılıb.

Artıq insanlar öz haqqlarını tələb edirlər. Son zamanlar Milli Hərəkatı gücləndirən əsas amil də rejimin şovinist siyasətinin güclənməsidir. Məsələn, son zamanlar paniranist qüvvələr Güneydə şovinist siyasət aparırlar. Qərbi Azərbaycan əyalətində, Urmiyada türksüzləşdirmə siyasəti aparır, bölgəni kürdləşdirmək istəyirlər. Bu da xalqda narazılığı artırır, milli qüvvələrin fəallaşmasına səbəb olub. Bundan başqa ABŞ-ın İrana sanksiylarının güclənməsi, daxildə ziddiyyətləri artırır. Molla rejimi ehtiyat tədbirləri görməyə məcbur olur”.

“Bu yolla Milli Hərəkatı qorxutmaq mümkün deyil”

Türkiyədə mühacir həyatı yaşayan daha bir güneyli siyasi fəal Məhsa Mehdili bildirib ki, beynəlxalq vəziyyət İranda baş verən proseslərə güclü təsir edir:

“Xarici təzyiqlər, daxildə sosial-iqtisadi problemlərin artması proseslərə təsirsiz qalmır. İran hakimiyyəti, xüsusən güneyli siyasi fəallara qarşı amansızdır. Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının Bəzz qalasına yürüşünə mane olmağa çalışırlar. Rejim bütün gücü ilə  çalışdı ki, aksiya baş tutmasın. Abbas Lisaniyə qarşı ədalətsiz və olduqca sərt cəzanın verilməsi təsadüfi deyil. Molla rejimi Lisaninin timsalında bütün Milli Hərəkatı cəzalandırmaq, insanların gözünü qırmaq istəyir”.

Məhsal Mehdili hesab edir ki, molla rejimi xarici siyasətdə uğursuzluğa düçar olduğu üçün siyasi təzyiqlərlə vəziyyətə nəzarəti qorumağa çalışır:

“Ancaq unudurlar ki, Güney Azərbaycan Milli Hərəkatını bu yolla qorxutmaq mümkün deyil. Milli Hərəkat öz yolundadır və lazım gəldiyi an öz sözünü deyəcək”.

Güneyli fəal diqqəti Abbas Lisaninin “cinayət işi”ndəki bir nüansa çəkib:

“Abbas Lisani Milli Hərəkatın simvoludur. O, gəncləri öyrədən, Milli Hərəkata cəlb edən bir ideoloqdur. Onun “dosye”sində bir məqam var. İddia olunur ki, Abbas Lisani rejimin Qərbi Azərbaycanla bağlı siyasətinə etiraz edib, xalq bu siyasətə etiraz etməyə çağırıb. Əslində, Abbas bəyin bu cür fəaliyyəti olub. O, Qərbi Azərbaycanın kürdləşdirilməsi siyasətini hər zaman pisləyib, Milli Hərəkatı bu məsələyə diqqəti artırmağa çağırıb”.

Məhsa Mehdili bildirib ki, Abbas Lisaninin həbsi Milli Hərəkatın gücünü zəiflədən faktordu.

“Molla rejimi yeni həmləyə keçib”

AMEA-nın böyük elmi işçisi, Bütöv Azərbaycan Ocaqları İdarə Heyətinin üzvü, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Faiq Ələkbərli də hesab edir ki,  hakimiyyətin siyasi fəallara təzyiqləri artırması İran ətrafında baş verənlərlə bağlıdır: 

“Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının fəallarından Mehdi Kuxiyan, Siyamək Mirzayi, Səhənd Məali, Abbas Lisani və başqalarına qarşı represiyaların gücləndirilməsi, həbsləri artması təsadüfi deyil. Xüsusilə də Abbas Lisaninin yenidən həbs edilməsi və həbs edilənlərə qarşı həbsxanada təzyiqlər artması fars molla rejiminin yeni bir həmləyə keçdiyindən xəbər verir.  Üstəlik, Abbas Lisaninin Ərdəbil İnqilab Məhkəməsi tərəfindən haqq etmədiyi ağır həbs və sürgün cəzasına məhkum edilməsi qəbuledilməzdir. Hər halda, hökmə əsasən, o, 8 il həbs və ailəsi ilə birlikdə 2 il Yəzd şəhərinə sürgün cəzasına məhkum olunub ki, bu tamamilə ədalətsizlikdir. Hesab edirəm ki, fars molla rejiminin bu cür addımlar atmasında iki amil xüsusi rol oynayır.

Birincisi, Azərbaycanın Güneyində yaşayan soydaşlarımız, Azərbaycan türkləri bu kimi hallara qarşı daha adekvat və sərt addımlar atmırlar. Ən azından, bu istənilən səviyyədə öz əksini tapmır. Görünür,  həbslərlə bağlı Azərbaycan türkləri tərəfindən ciddi reaksiyalar yoxdu deyə, rejim daha da azğınlaşıb. Eyni zamanda, milli oyanış hərəkatının sistemli bir şəkil almaması da öz təsirini göstərir. Mən əvvəllər də ifadə etmişdim ki, indi 20 il əvvəli vəziyyət deyil. Yəni Azərbaycan türklərinin milli iradəsi daha açıq və sərt formada öz təcəssümünü tapmalıdır. Məsələn, Paşinyanın Tehran səfərinə və burada etdiyi anti-Azərbaycan siyasətinə qarşı etirazlar yüksələn xətlə davam etməli idi. Çünki bu milli proseslər artan templə davam etmədiyi təqdirdə, fars molla rejimi milli oyanış hərəkatını beşikdəcə boğmaq istəyir. Bizcə, fars molla rejiminin Abbas bəyin və digər fəalların barəsində belə sərt cəza çıxarmasının arxasında da milli oyanış hərəkatına ciddi zərbə vurmaqdır. Başqa sözlə, əsas məqsəd Güney Azərbaycan milli oyanış hərəkatını sıradan çıxartmaq, Azərbaycan türklərinin birləşmək ümidlərini məhv etməkdir. Çox yazıqlar olsun ki, bu məsələ də, yəni milli oyanış hərəkatının qarşısının alınmasında fars molla rejimi tək deyildir. Bu baxımdan, fars molla rejiminin atdığı bu son addımlarla bağlı ikinci amil, milli oyanış hərəkatına qarşı iş birliyini gücləndirməsidir. Hesab edirəm ki, bu məsələdə fars molla rejimi Azərbaycanın quzeyində də özünə dəstəkçilərini artıra bilib. Belə ki, artıq Azərbaycanın quzeyində, Azərbaycanın Güneyində baş verən milli oyanış hərəkatına tamamilə əks olan açıqlamalar verilir. Burada sözdə İran İslam rejiminin ərazi bütövlüyünün qorunmasının vacibliyindən və s. bəhs olunur. Bu onu göstərir ki, fars molla rejimi milli oyanış hərəkatının yeni bir mərhələyə keçməsindən ehtiyat edir və bu məqsədlə qlobal, ya da regional problemlərin çərçivəsində özünü qorumağa çalışır. Hər halda, fars molla rejimi artıq baş verəcək etnik və sosial zəmində narazılıqlara dayanacaq gücdə deyil. Belə bir məqamda fars molla rejiminin yeni taktiki gedişlər etməsi başa düşüləndir. Çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanın quzeyindəki bəzi dairələr, insanlar bilərəkdən ya da bilməyərəkdən fars molla rejiminin bu oyunun tərkib hissəsinə çevriliblər. Bu qətiyyən doğru deyil, çünki Azərbaycanın Güneyindəki milli oyanış hərəkata zərər verir”.

“İran xalqı hər an partlaya bilən “saatlı bomba”nı xatırladır”

Güney Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı (GAMOH) İdarə Heyətinin üzvü Ağrı Qaradağlı isə bildirib ki, İran rejimi sürgün cəzası verməklə milli fəalları öz bölgələrindən uzaqlaşdırmağa çalışır:

“Bu gün Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının fəallarından həbsdə olanlar var, o cümlədən, Abbas Lisani, Siyamək Mirzayi, Lətif Həsənli, İbrahim Nuri, Kazim Səfabəxş, Əmir Səttari, Həkimə Əhmədi, Mehdi Kuxiyan, Tohid Əmini, Kiyanuş Tohidi, Ziya Gərgəri, Səccad Şəhiri, Hamid Allahverdi, Səhənd Məali, Babək Vəlipur, Ruhulla Əhmədnəjad və dirəg  hərəkatçılarımız İran rejimi tərəfindən günahsız olaraq həbsə məhkum ediliblər. Siyamək Mirzayinin azad olunacağını gözləyirdik. Lakin xəbər gəldi ki, aclıq aksıyasına başlayıb. Hazırda onun durumundan xəbərimiz yoxdur. Bu, onu göstərir ki, İran rejimi təzyiqləri artımaq istəyir.  Siyamək bəyin cəza müddəti bitmişdi, onun azad olunması lazım idi. Həbsxanada qurama iş  açıb həbs müddətini artımaq istəyirlər. Abbas  Lisani kimi tanınmış milli hərəkatçı 8 il həbsə məhkum edilir və ailəsi ilə birlikdə 2 il fars bölgəsinə sürgün edilir. Bu onu göstərir ki, milli fəalları  Güney Azərbaycandan uzaqlaşdırmağa çalışırlar. Gələn məlumata görə bir neçə gün öncə İran rəsmiləri Oslo şəhərində İran kürd təşkilatlari, o cümlədən “PEJAK” və “Komle” ilə görüşüblər. Gö-rüşdə Urmu vilayəti və ətraf şəhərlərin kürdləşdirmə siyasəti müzakirə olunub”.

Ağrı Qaradağlı bildirib ki, son günlər kürdlər də bölgədə fəallaşıb:

“Urmu bölgəsində kürdlər sərhəddi qoruyan bir neçə Güney Azərbaycanlı türk əsgəri öldürüb. İran rejimi bu məsələyə səssiz qalıb. Bundan başqa  Urmu valisi kürd olduğu üçün türk şəhərlərinə su və elektrik verilməsinin qarşısını  alır və xalqa çox çətinliklər törədir. Bütün bunlar onu göstərir ki, İran rejimi Güney Milli Hərəkatına təzyiqlər daha da gücləndirəcək. Milli hərəkatçı Kazım Səfabəxşə 13 il həbs cəzası verilir. Məhkəmə prosesini gizli keçirirlər ki, kimsənin xəbəri olmasın.  Lətif Həsənli 7 ildir ki, Kərəm şəhərində həbsxanadadır və adlarını çəkdiyim başqa hərəkatçılarımız hər biri ayrı-ayrı hökmlərlə həbsxanaya atılıblar.

Lakin bunlar əbəsdir. Güney Azərbaycan Milli Hərəkatını yatırmaq mümkün deyil. Milli oyanış prosesi güclənir, genişlənir. Hər an sosial partlayış, milli qiyam başlana bilər. İran xalqı “saatlı bomba”nı xatırladır. Bu “bomba” hər an partlaya bilər.  İran rejimini ən çox qoruxdan da Güney Azərbaycan Milli Hərəkatıdır. Iran rejimi təzyiqləri gücləndirsə, kütləvi etirazlar, iğtişaşlar qaçılmaz olacaq”.