Tanrıya şükürlər olsun, son vaxtlar Türküstanda (Mərkəzi Asiya) sözün yaxşı mənasında böyük bir hərəkətlənmə var. Buna geosiyasi aktivlik və ya canlanma da demək mümkündür.

Tacikistan, Qırğızıstan və Özbəkistan prezidentlərinin martın 31-də üç respublikanın sərhədlərinin qovuşma nöqtəsinə dair saziş və eyni zamanda, Əbədi Dostluq bəyannaməsi imzalamalarının ardınca, aprelin 3-4-də Səmərqənddə Mərkəzi Asiya və Avropa Birliyinin sammiti keçiriləcək.

Tramp Amerikasının Putin Rusiyası ilə əməkdaşlıq siyasəti yürütməyə başlaması Avropanı da yeni müttəfiqlər axtarmağa sövq edir. Avropa vahid Turan birliyindən də faydalana bilər. Düzdür, belə bir siyasi-iqtisadi birlik hələ ki ortada yoxdur. Lakin Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) üzv ölkələr - Türkiyə, Azərbaycan, Türkmənistan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Qazaxıstan Trampın hazırkı siyasətindən yararlanaraq həm beynəlxalq mövqelərini daha da gücləndirə, həm də TDT-nı Türk Birliyinə çevirmə istiqamətində önəmli addımlar ata bilərlər.

Türk dövlətləri bu məsələdə çevik olmalı, əsla vaxt itirməməlidirlər. Gözləmə mövqeyi tutmaq olmaz. İndi gözləmə mövqeyi tutmaq, necə deyərlər, ölümə bərabərdir.

Niyə?

Çünki bir tərəfdən ABŞ, digər tərəfdən isə Çin və Rusiya dünyanın yenidən bölüşdürülməsinə start veriblər. Bu kontekstdə, həm Çin Rusiyanın ən yaxın qonşuları arasında müttəfiq axtarışına çıxaraq öz müstəqil oyununu oynayır, həm də Avropa emissarları Türküstana gəlməkdədirlər.

Belə ki, bugünlərdə Qazaxıstan prezidenti Қасым-Jomart Tokayev Avropa İttifaqının (Aİ) xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Kaja Kallas ilə görüşüb. Lakin bu görüşün nəticəsi olaraq Qazaxıstan Respublikası ilə Aİ arasında viza rejiminin yumşaldılması kifayət deyil. Aİ bununla nə özünü, nədəki Qazaxıstanı Rusiyanın potensial hücum təhlükəsindən və ya Çinin iqtisadi ekspansiyasından qoruya bilməz.

Bu gün Avropa Birliyi Rusiyanın hərbi, Çinin isə iqtisadi ekspansiyasından etibarlı şəkildə qorunmaq istəyirsə, ilk növbədə Türk Birliyinin (Turan) yaradılmasına kömək etməlidir. Türk Birliyi həqiqətən də həm Rusiya, həm də Çinə qarşı Avropanın ən etibarlı müttəfiqi ola və ABŞ-ı əvəz edə bilər. Lakin bunun üçün Avropa ilk növbədə ənənəvi antitürk siyasətindən, səlibçi təfəkkürdən, islamofobiya və türkəfobiyadan imtina etməlidir.

Edə biləcəkmi?

Bəlli deyil.

Vaxt isə gözləmir.

Trampın Qrenlandiya və Kanadaya qarşı neoimperialist siyasətindən ruhlanan Vladimir Putin də iştah dişini göstərərək deyir ki, BMT-nin nəzarəti altında müvəqqəti Ukrayna hökuməti yaradılmalı və Ukranyada legitim hakimiyyətin formalaşdırılması üçün beynəlxalq seçki mexanizm formalaşdırılmalıdır.

Bu da o deməkdir ki, özü qeyri-legitim prezident olan və 26 ildir hakimiyyəti öz əlində saxlayan Putin indi həm Ukraynanı, həm də digər postsovet respublikalarını öz nəzarəti altına keçirmək üçün yeni beynəlxalq hüquqi presedent yaratmağa çalışır.

Beləliklə, 1945-ci ildə məğlub Almaniyanın qalib ölkələr arasında bölüşdürüldüyü kimi Ukraynanın bölüşdürülməsi fikrinə düşən Rusiya lideri, Trampın dəstəyi ilə bu arzusunu reallaşdırdıqdan sonra, sabah da digər qonşu ölkələrin ərazilərinə göz dikəcək.

Putin sadə rusları da zombiləşdirib. Bu gün sıravi ruslar da Putin kimi neoimper düşüncə tərzinə kökləniblər. Baxmayaraq ki, bu gün Rusiyanın çoxlu sayda tərk edilmiş kəndlər var, əhali çatışmazlığı problemi yaşanır. Yaşam şərtlərinin ağırlığı üzündən ruslar özləri öz torpaqlarında yaşamır, böyük şəhərlərə köçürlər. İndi Rusiyanın əksər regionlarında boş qalmış saysız-hesabsız yaşayış məskənlərinə rast gəlmək mümkündür. Lakin buna rəğmən ruslar daha çox torpaq zəbt etmək iddialarından heç cürə əl çəkə bilmirlər. Çünki Putinin propaqanda maşını onları təcavüzkarlığa, işğalçılığa, “rus dünyası” xülyasına kökləyir.

Bu arada Kreml isə yenidən Cənubi Qayıdış planları üzərində işləyir. Rusiya və Avrasiya tədqiqatları üzrə müstəqil Karnegi analitik mərkəzinin rəsmi platforması olan “Carnegie Politika” da yazır ki, Rusiya Cənubi Qafqaza qayıtmağa hazırlaşır. Ukrayna “bataqlığ”ından Trampın sayəsində çıxmağa çalışan Putin Rusiyasının geosiyasi iştahası yenidən artmağa başlayır. Beləliklə, üç  ildir həm Cənubi Qafqazda, həm də Mərkəzi Asiyada strateji fasilə götürən Moskva hazırda yenidən hər iki bölgədə geosiyasi fəallığını artırmaq üçün hərəkətə keçib. Son günlərdə MDB çərçivəsində Sankt-Peterburqda və Moskvada ard-arda keçirilən tədbirlər də elə bu məqsədə xidmət edir.

Bütün bunlar Türk Dövlətləri Təşkilatının qurucularını ciddi şəkildə narahat etməlidir...

(ardı var)